Η φωτιά των Χριστουγέννων φωνάζει: φύγετε απ’ εδώ. Κάτι κακό συμβαίνει. Η φωτιά των Χριστουγέννων φωνάζει και προειδοποιεί: Κόλιντα, Μπάμπω μου. Το βράδυ της 23ης Δεκεμβρίου, προπαραμονή δηλαδή της επίσημης ημερομηνίας γέννησης του Ιησού, οι κάτοικοι του νομού Πέλλας της Μακεδονίας (κυρίως στα χωριά) ανάβουν φωτιές φωνάζοντας με έμφαση σε κάποιες συλλαβές “Κόλιντα Μπάμπω” (ή Κόλιντε ή Κόλντε). Σύμφωνα με τη “σλάβικη” προσέγγιση η φράση σημαίνει “σφάζουνε γιαγιά”. Οι λέξεις κόλιντα, κόλιντε, κόλιαντα ή κόλντε προέρχονται, λέει, από το σλάβικο ρήμα “κόλιαμ” το οποίο σημαίνει “σφάζω”. Σε άλλες περιοχές λέγεται και “Άναμμα της κούπας”. Πιο ποιητικό μου ακούγεται αυτό.
Η ελληνική προσέγγιση στο θέμα αναιρεί την σλάβικη ετυμολογία. Κόλιντα Μπάμπω λένε σημαίνει “Κάλαντα στη Γιαγιά”. Και αν για το Μπάμπω μπορώ κι εγώ να πω ότι προέρχεται από το αρχαιοελληνικό ουσιαστικό “βάβω” που σημαίνει “γιαγιά”, για την ετυμολογία του “Κόλιντα”, ότι είναι από το κάλαντα, λατινικό calenda, αντιδάνειο από το ελληνικό “καλώ”, δε μπορώ να το ελέγξω. Σίγουρα κάποιος γλωσσολόγος θα μπορούσε να το διαφωτίσει. Το σημαντικό εδώ πάντως δεν είναι η πρόελευση του ονόματος και αν είναι ελληνικά ή σκοπιανά ή ο,τι άλλο μα το ίδιο το έθιμο και σε ποιες περιοχές συναντάται.
Το έθιμο της χριστουγεννιάτικης φωτιάς φέρεται κατά την επικρατέστερη εκδοχή να σχετίζεται με τη σφαγή των βρεφών από τον βασιλιά Ηρώδη και οι φωτιές είναι ένα είδος συμθηματικού και μετάδοσης της είδηδης. Οι άνθρωποι πρέπει να μάθουν για τη σφαγή και να τρέξουν να φυλαχτούν. Η επέκταση του συμβολισμού είναι να προειδοποιήσει τους ανθρώπους για κάθετί κακό και να τρέξουν γρήγορα για να φυλαχτούν απ’ αυτό.
Οι φωτιές κρατούν μέχρι το πρωί. Ξημερώνοντας η επόμενη μέρα όλοι νιώθουν πως όλα είναι έτοιμα να υποδεχθούν το φως της γέννησης του Ιησού.
“Κόλιντα, κόλιντα δώσ’ μου μπάμπω κλούρα
Αν δε με δώσεις κλούρα, δώσ’ μου τη θυγατέρα ‘ς”
