Ο Δεκέμβριος ή Δεκέμβρης είναι πρώτος μήνας του χειμώνα μα τελευταίος του χρόνου. Τα πρώτα μεγάλα κρύα, τα χιόνια στα βουνά αλλά και στα πεδινά και κυρίως η μεγάλη, παγκόσμια πια, γιορτή των Χριστουγέννων, με τα λαμπιόνια και τα φώτα παντού, τις εξορμήσεις και τα ταξίδια, τα χειμερινά ρούχα και τα κασκόλ, τις βιτρίνες των καταστημάτων, τα γιορτινά τραπέζια και τους φίλους, χαρίζουν στον Δεκέμβριο μια μοναδική γοητεία.
Ο Δεκέμβριος του νότιου ημισφαιρίου: Ο Δεκέμβριος αντιστοιχεί στον Ιούνιο. Δηλαδή όταν στο βόρειο ημισφαίριο (όπου ανήκει και η Ελλάδα) είναι 1η Δεκεμβρίου και χειμώνας, στο νότιο ημισφαίριο είναι σε αντιστοιχία 1η Ιουνίου, δηλαδή ξεκινά το καλοκαίρι. Και ασφαλώς όταν στο νότιο ημισφαίριο είναι Δεκέμβριος, στην Ελλάδα είναι Ιούνιος. Μην λησμονήσετε ασφαλώς να κάνετε το πείραμα με την υδρόγειο σφαίρα και τον φακό που φωτίζει διαφορετικές περιοχές της γης.
Από που πήρε το όνομά του: Η ονομασία του προέρχεται από τον λατινικό αριθμό decem, δηλαδή δέκα, αφού ο Δεκέμβριος ήταν τότε στα… βαφτίσια ο δέκατος στη σειρά μήνας του έτους. Το decem (dieci στα ιταλικά=δέκα) τροφοδότησε και όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες (Dicembre στα ιταλικά, Diciembre στα ισπανικά, December στα αγγλικά, Dezember στα γερμανικά, Décembre στα γαλλικά, Dezembro στα Πορτογαλικά κ.ο.κ).
Γιατί ονομάστηκε «δέκατος» αφού είναι ο δωδέκατος;
Στο ρωμαϊκό ημερολόγιο λοιπόν πρωτοχρονιά ήταν η 1η Μαρτίου, έτσι ο Δεκέμβριος ήταν ο δέκατος μήνας του έτους. Το 153 π.Χ. η Σύγκλητος καθιέρωσε ως πρώτο μήνα τον Ιανουάριο και δεύτερο τον Φεβρουάριο, έτσι όλοι οι μήνες μετατοπίστηκαν κατά δύο μετά στη σειρά. Επομένως, ο Δεκέμβριος έγινε ο δωδέκατος μήνας ενώ το 46. π.Χ. καθιερώθηκε το νέο Ιουλιανό ημερολόγιο από τον Ιούλιο Καίσαρα όπου οι Σεπτέμβριος, Οκτώβριος, Νοέμβριος, Δεκέμβριος διατήρησαν τα ονόματά τους παρά την αλλαγή σειράς τους (ένατος, δέκατος, ενδέκατος, δωδέκατος).
Χειμερινό ηλιοστάσιο
Στις 21 του μήνα έχουμε το χειμερινό ηλιοστάσιο και την τύχη να δούμε την πιο μικρή μέρα του χρόνου και το μεγαλύτερο σκοτάδι. Ο ήλιος ολοκληρώνει την περιστροφή του και αρχίζει μια νέα στροφή, έναν νέο κύκλο γύρω από τη Γη. Από την επομένη, οι μέρες αρχίζουν και μεγαλώνουν, έτσι ο ήλιος αρχίζει το νέο του ταξίδι διδάσκοντάς μας πως όλα είναι κύκλος στη ζωή μας.
Πως αλλιώς λέγεται:
Αι-Νικολιάτης, Παππού-Νικόλας και Αι-Νικολιάς: λόγω της μεγάλης γιορτής του Αγίου Νικολάου (6 Δεκεμβρίου), προστάτη στην Ελλάδα των ναυτικών και των θαλασσών.
Αντριάς: δυναμώνει το κρύο, αντριεύει.
Χριστουγεννάρης: λόγω ασφαλώς των Χριστουγέννων
Χιονιάς και Ασπρομήνας: λόγω του αρκετού χιονιού που έχει
Βρομαλίτη: πιθανόν λόγω των ζώων που ψοφάνε από το κρύο και βρωμάνε
Χριστιανική Παράδοση:
Για τα Χριστούγεννα χρειάζονται άπειρες σελίδες για γράψει κανείς. Ας περιοριστούμε στο ότι η πρώτη ομιλία για τα Χριστούγεννα εκφωνήθηκε από τον Μέγα Βασίλειο στην Καισάρεια της Καππαδοκίας το έτος 376 μ.Χ. και ότι κάποια στιγμή γύρω στον 4ο αιώνα σταμάτησαν να εορτάζονται μαζί με τα Θεοφάνεια και αποσπάστηκαν ως γιορτή που θεσπίστηκε στις 25 Δεκεμβρίου. Η μέρα αυτή είναι συμβολική ασφαλώς και για τον καθορισμό της ως γενέθλιας μέρας του Χριστού έπαιξαν σίγουρα ρόλο η μεγάλη εορτή του θεού Ήλιου και ο εορτασμός των γενεθλίων του Μίθρα, στα πλαίσια της αντικατάστασης των παγανιστικών με χριστιανικές γιορτές.
Ο σύγχρονος εορτασμός των Χριστουγέννων διαμορφώθηκε από τον 19ο αιώνα και μετά στον δυτικό κόσμο με την εμπορευματοποίησή τους να είναι πλέον χαρακτηριστική, ακόμα και σε μη χριστιανικές χώρες.
Η Αγία Βαρβάρα είναι γνωστή και ως Μεγαλομάρτυς. Έζησε κατά τον 3ο αιώνα μ.Χ στην πόλη της Νικομήδειας στη Μικρά Ασία, επί Ρωμαίου Αυτοκράτορα Μαξιμιανού. Ο πατέρας της, την είχε κλεισμένη σε ένα πύργο προκειμένου να την προστατεύσει από επίδοξους μνηστήρες, ωστόσο το μικρό, όμορφο κορίτσι προσηλυτίστηκε άγνωστο πως στο Χριστιανισμό. Η εμμονή της με τον Χριστιανισμό και τα σύμβολά του εξόργισε τον φανατικό εθνικό πατέρα της που την παρέδωσε στον Ρωμαίο Έπαρχο. Εκείνος προσπάθησε να την μεταπείσει θαυμάζοντας και την ομορφιά της, όμως τελικά την υπέβαλε σε μαρτύρια και τελικά διέταξε τον αποκεφαλισμό της και όρισε την ποινή να εκτελέσει ο ίδιος ο πατέρας της που ήταν και επιθυμία του. Θεωρείται προστάτιδα του πυροβολικού λόγω της συσχέτισής της με τους κεραυνούς, ένας από τους οποίους χτύπησε τον φονιά πατέρα της. Η μνήμη της εορτάζεται στις 4 Δεκεμβρίου. Είναι πολιούχος της πόλης της Δράμας και του Ρεθύμνου Κρήτης.
Ο Άγιος Νικόλαος, από Έλληνες γονείς ήταν επίσκοπος στα Μύρα της Λυκίας, γι’ αυτό και αναφέρεται και ως Νικόλαος Μύρων’, ενώ στη Δύση, όπου λατρεύεται ιδιαιτέρως, αναφέρεται και ως Νικόλαος του Μπάρι, καθώς στο Μπάρι βρίσκονται τα λείψανά του. Από την θέση αυτή ανέπτυξε έντονη δράση για την προστασία των φτωχών και των απόρων ιδρύοντας νοσοκομεία και φιλανθρωπικά ιδρύματα. Κατά τους διωγμούς του Διοκλητιανού υπέστη βασανιστήρια. Όταν όμως ανήλθε στον αυτοκρατορικό θρόνο ο Μέγας Κωνσταντίνος ελευθερώθηκαν όλοι οι χριστιανοί και έτσι ο Νικόλαος επανήλθε στο αρχιεπισκοπικό θρόνο. Πέθανε ειρηνικά στις 6 Δεκεμβρίου του έτους 343. Μετά τον θάνατο του ονομάστηκε «Μυροβλύτης», καθώς σύμφωνα με την παράδοση της χριστιανικής θρησκείας, τα λείψανά του άρχισαν να αναβλύζουν Άγιο μύρο. Η μνήμη του γιορτάζεται στις 6 Δεκεμβρίου τόσο από την Ορθόδοξη, όσο και από την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία.
Ο Άγιος Σπυρίδων ήταν επίσκοπος της Τριμυθούντος, το σημερινό χωριό Τρεμετουσιά στην Κύπρο. Νεαρός ζούσε ως απλός βοσκός, παντρεύτηκε και απέκτησε μια κόρη. Μετά τη χηρεία του ασπάσθηκε το μοναχικό βίο και χάρη στις θρησκευτικές του αρετές έγινε Επίσκοπος της Τριμυθούντας. Πέθανε το 348. Τιμάται ως άγιος από την Ανατολική Ορθόδοξη και τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία και η μνήμη του γιορτάζεται στις 12 Δεκεμβρίου.
Στην αρχαία Ελλάδα: αντιστοιχεί στο Αττικό ημερολόγιο με το μήνα Ποσειδεών (12 Δεκεμβρίου – 10 Ιανουαρίου), τον αφιερωμένο στον θεό των θαλασσών Ποσειδώνα, δηλαδή τον… προκάτοχο του Αγ. Νικολάου που επίσης όλως τυχαίως γιορτάζεται το ίδιο διάστημα.
Ακούστε:
Κάποτε, μικρό παιδάκι, χώθηκα στην καμινάδα
μες στου χρόνου εκεί την στάχτη, μες στο μαύρο καταρράχτη
‘κει που κρύβονται οι ώρες, τα μελλούμενα, οι αιώνες
και τα όνειρα κρυμμένα κι όλοι οι άνθρωποι είναι ένα
Είδα θάλασσα ν’ απλώνει απ’ των αστεριών την σκόνη
το χρυσό που έγινε αλάτι μέσα στου Χριστού τη φάτνη
είδα το χαρτί που ομιλεί, είδα τον Άγιο Βασίλη
των ονειροπόλων μόχθους, τους μικρούς κρυφούς μου πόθους
Τους κακούς και τους γαϊδάρους κι όλους του καλικαντζάρους
που όλο κόβουνε στον ανήλιο, κόβουν της ζωής το ξύλο
σπάν’ κλωστές, τα ρούχα λύνουν και ότι γράφεις σου το σβήνουν
να σε πάνε εκεί σου τάζουν που ποτέ δεν εορτάζουν
Κι ύστερα βγήκα στο χιόνι κι όλοι οι άνθρωποι ήταν μόνοι
οι καρδιές όλο κρυώναν γιατί οι γιορτές τελειώναν
κι όπως είδα τα αγιασμένα, τα παλιά, τα ξεχασμένα
λέω να τα πεις ωραία για να κάνουμε παρέα
Και εδώ σε ορχηστρικό από την Χρυσάνθη Δενδρή
Ο χειμώνας είν’ αγόρι
Μ’ ένα αδέξιο πανωφόρι
Που γυρνάει τις νύχτες και μεθάει
Ανταμώνει τις νυφάδες
Στων σπιτιών τις χαραμάδες
Ξενιτεύεται μεσ’ τα φιλιά
Τις νυφάδες ξελογιάζει
Στο χορό τις δοκιμάζει
Ψάχνει εκείνη ήλιο που έχει
Τον Απρίλη που ν’ αντέχει
Ο χειμώνας είναι αγόρι
Θέλει τη λευκή τη κόρη
Το γοβάκι να ταιριάξει
Τη χιονάτη του ν’ αρπάξει
Ο χειμώνας ψάχνει φίλη
Μα φοβάται τον Απρίλη
Και ζητάει απ’ τις νεράιδες
Να του βρουν κι άλλες νυφάδες
Μην του λέτε για αγάπη
Μόνο ψάξτε τη χιονάτη
Που ’χει τατουάζ στην πλάτη
Έναν ήλιο για προστάτη
Μη μιλάτε του χειμώνα
Μόνο βρειτε του κρυψώνα
Η νιφάδα του θα λιώσει
Λίγο πριν να ξημερώσει
Μη μιλάτε του χειμώνα
Στολίζω δέντρο με τα χιόνια του Χριστού
τραπέζι στρώνω με τα δώρα του χειμώνα
εσύ το φως ενός ορίζοντα κλειστού
που ρο φορώ του ταξιδιού μου αρραβώνα.
Ανάβω φώτα και λαμπιόνια ζωηρά
και μες στη φλόγα της γιορτής κεράκι λιώνω
φωτογραφίζω αναμνήσεις στη σειρά
να σε θυμάμαι όσο λείπω ένα χρόνο
Παραμονή Πρωτοχρονιάς θα σε φιλήσω
και μια ευχή πάνω στα χείλη σου θ’ αφήσω
καθώς αργά θα ξετυλίγεις τον καιρό σου
σαν παραμύθι να με βλέπεις στ’ όνειρό σου…
Ζυμώνω δώδεκα Χριστόψωμα ζεστά
με της αγάπης τη μαγιά κι άσπρο αλεύρι
να τα μοιράσεις σε παιδάκια γελαστά
να’ χουν να λένε για τη δόξα του Δεκέμβρη
Παραμονή Πρωτοχρονιάς θα σε φιλήσω
και μια ευχή πάνω στα χείλη σου θ’ αφήσω
καθώς αργά θα ξετυλίγεις τον καιρό σου
σαν παραμύθι να με βλέπεις στ’ όνειρό σου..
Πάει καιρός που το φεγγάρι δεν περνάει από `δω
Το τοπίο είναι χακί, τρώει την καρδιά σου
Σε λευκό χαρτί τη νύχτα ξαναγράφω σ’ αγαπώ
στη σκοπιά παραμιλάω τ’ όνομά σου
Αχ, Αννούλα του χιονιά
δε θα είμαι πια μαζί σου
στου Δεκέμβρη τις εννιά
που έχεις Άννα τη γιορτή σου
Χτες το βράδυ στ’ όνειρό μου, τι σου είναι το μυαλό
μπήκαν, λέει, περιστέρια στο στρατώνα
Κι όπως το `φερε η κουβέντα, μου είπαν όνειρο κι αυτό
σήκω πήγαινε στην Άννα του χειμώνα
Αχ, Αννούλα του χιονιά…
Δείτε και διαβάστε
Ένας πίνακας, ένας ζωγράφος, μια ιδέα: Winter Landscape από τον W. Kandinsky
Ένας πίνακας, ένας ζωγράφος, μια ιδέα: η Κίσσα του Κλοντ Μονέ
Διαβάστε:
Καβάφης-Δεκέμβρης 1903
Kι αν για τον έρωτά μου δεν μπορώ να πω
αν δε μιλώ για τα μαλλιά σου, για τα χείλη, για τα μάτια·
όμως το πρόσωπό σου που κρατώ μες στη ψυχή μου,
ο ήχος της φωνής σου που κρατάω μες στο μυαλό μου,
ημέρες του Σεπτέμβρη που ανατέλλουν στα όνειρά μου
τις λέξεις και τις φράσεις μου πλάθουν και χρωματίζουν
σ’ όποιο θέμα κι άν περνώ, όποια ιδέα κι αν λέγω
Καβάφης-Από τα Αποκηρυγμένα, Ίκαρος 1983
έξω ο χειμώνας καταχνιά, σύννεφα, και κρυάδα.
Μέσα μου κάμνει άνοιξι, χαρά αληθινή.
Το γέλοιο είναι ακτίνα, μαλαματένια όλη,
σαν την αγάπη άλλο δεν είναι περιβόλι,
του τραγουδιού η ζέστη όλα τα χιόνια λυώνει.
Τι ωφελεί οπού φυτρώνει
λουλούδια έξω η άνοιξις και σπέρνει πρασινάδα!
Έχω χειμώνα μέσα μου σαν η καρδιά πονεί.
Ο στεναγμός τον ήλιο τον πιο λαμπρό σκεπάζει,
σαν έχεις λύπη ο Μάης με τον Δεκέμβρη μοιάζει,
πιο κρύα είναι τα δάκρυα από το κρύο χιόνι.
Με ποιες συνήθειες/φαινόμενα συνδέεται:
Τα πρωτοβρόχια: οι πρώτες αξιοσημείωτες βροχές που τόσο τις έχει ανάγκη το χώμα, τα φυτά, όλα.
Τα σύννεφα πυκνώνουν, τα φύλλα αρχίζουν να πέφτουν, η φύση ξεκινά να χάνει πολύ από το πράσινο χρώμα της, ο ήλιος μικραίνει. Θυμηθείτε τον καταπληκτικό μύθο του Ανήλιαγου εδώ.
Φρούτα και λαχανικά:
Μαζεύουμε: Πορτοκάλι, Μανταρίνι, Ακτινίδιο, Γκρέιπ φρουτ, Αβοκάντο, Λωτός, Αγκινάρα
Καρότο, Κουνουπίδι, Λάχανο, Μαρούλι, Μπρόκολο, Παντζάρι, Κάστανα
Φυτεύουμε: κρεμμυδάκια, μπιζέλια, μαρούλια, μαιντανος, άνηθος, σκόρδο, ραπανάκια, σπανάκι, μπρόκολο, κουνουπίδι.
Το αλεξανδρινό
Αλεξανδρινό, Αστέρι της Βηθλεέμ ή Ποϊνσέτια, το πανέμορφο χειμερινό φυτό που είτε κρέμεται στην εξώπορτα ή πάνω από το τζάκι μας, είτε οριζόντιο με ένα κερί στη μέση στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι. Το αλεξανδρινό έρχεται ως έθιμο από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού όταν πριν περίσου διακόσια χρόνια ο πρώτος πρέσβης της Αμερικής στο Μεξικό, ο Τζοέλ Ποινσέτ, έφερε το φυτό αυτό μαζί του από τη νότια Αμερική κατά την περίοδο των Χριστουγέννων. Αυτός έδωσε το όνομά του στο φυτό, αυτός ήταν και η αιτία αυτής της μόδας. Πού να το ξερε! Οι Γάλλοι τα Αλεξανδρινά τα ονομάζουν «Etoiles de Noël».
Γεωργικές εργασίες
Ο χειμώνας δεν επιτρέπει πολλά πολλά. Βασική ασχολία το μάζεμα της ελιάς, με τον Δεκέμβριο να είναι ο κατεξοχήν μήνας του λιομαζέματος. Επίσης είναι ο μεγάλος μήνας της συλλογής των εσπεριδοειδών (πορτοκάλια, μανταρίνια κτλ). Οι μελισσοκόμοι σκεπάζουν τις κυψέλες τους, ενώ είναι σημαντικός μήνας για τους λάτρεις του κρασιού αφού ανοίγουν τα βαρέλια με τα καινούρια.
Οι κτηνοτρόφοι συμμαζεύουν τους στάβλους τους και τις προμήθειες για το χειμώνα των ζώων τους, ενώ οι αγρότες φυτεύουν ελάχιστα πράγματα όπως κρεμμυδάκια, μπιζέλια, μαρούλια, μαιντανος, άνηθος κτλ), σκόρδο, ραπανάκια, σπανάκι, μπρόκολο, κουνουπίδι.
Έθιμα
Κάλαντα, δώρα, Άγιος Βασίλης, Χριστόψωμο, Χριστουγεννιάτικο δέντρο, καλικάντζαροι, ραγκουτσάρια, κόλιντα μπάμπω, το τάισμα της βρύσης και το αμίλητο νερό, Το αρχαιοελληνικό έθιμο της Ειρεσιώνης ή γιατί όλος ο κόσμος στολίζει χριστουγεννιάτικα δέντρα
Παροιμίες
Το τραγούδι με τον τρύγο, το Δεκέμβρη παραμύθι
Χιόνι του Δεκεμβρίου, χρυσάφι του καλοκαιριού
Του Δεκέμβρη η μέρα, καλημέρα – καλησπέρα
Γύρω γύρω του Χριστού η γιορτή του χειμωνιού
Δεκέμβρη μου με πάγωσες και πώς να ξεπαγώσω
Νικολίτσα Βαρβαρίτσα, μπρος οπίσω ο χειμώνας
Δεκέμβρη με τα κρύα σου πως να ξεχειμωνιάσω
Χειμωνιάτικη γέννα, καλοκαιρινή χαρά
Μήνα μου Σαρακοστιάτη και καλέ Χριστουγεννιάτη
Αργίες
25η και 26η είναι γενικές αργίες. Η 31η Δεκεμβρίου είναι η παραμονή πρωτοχρονιάς και σε κάποιες υπηρεσίες ενδεχομένως τηρείται πιο ελαστικό ωράριο. Τα καταστήματα δουλεύουν μέχρι αργά το απόγευμα, δυστυχώς για τους υπαλλήλους.
Εορτολόγιο
2 Δεκεμβρίου: Μερόπη, Σολομών, Σόλων, Σόλωνας, Πορφύριος, Πορφυρία
4 Δεκεμβρίου: Βαρβάρα, Σεραφείμ
5 Δεκεμβρίου: Σάββας, Διογένης
6 Δεκεμβρίου: Νικόλαος, Νικολέττα
7 Δεκεμβρίου: Αμβρόσιος, Αμβροσία
9 Δεκεμβρίου: Άννα, Αννέτα, Ανέζα
12 Δεκεμβρίου: Σπυρίδων
14 Δεκεμβρίου: Ευστράτιος, Ευγένιος
15 Δεκεμβρίου: Ελευθέριος, Ελευθερία
17 Δεκεμβρίου: Δανιήλ, Διονύσιος, Διονυσία
18 Δεκεμβρίου: Σεβαστιανός, Φλώρα
19 Δεκεμβρίου: Αγλαϊα, Άρης
20 Δεκεμβρίου Ιγνάτιος
21 Δεκεμβρίου: Θεμιστοκλής, Ιούλιος
22 Δεκεμβρίου: Αναστασίας Φαρμακολύτριας
25 Δεκεμβρίου: Χριστούγεννα, Χρήστος, Χριστίνα
26 Δεκεμβρίου: Εμμανουήλ, Εμμανουέλα
27 Δεκεμβρίου: Στέφανος, Στεφανία
