Από το μικρό χωριό των παιδικών χρόνων, στη μεγάλη πόλη των σπουδών. Κι από εκεί σε μια λίγο μικρή και λίγο μεγάλη πολιτεία που ζει τώρα και βλέπει ένα βουνό 1340 μέτρα ψηλό. Ένας κόσμος μικρός, μεγάλος, ψηλός, χαμηλός, κι ύστερα αλλιώτικος. Όσο γίνεται να αλλάξει μέσα στον άλλο, τον μεγάλο. Και μετά, με προσεκτικά βήματα, με αρκετά βιβλία στις Εκδόσεις Μεταίχμιο, όπως το Ομιλείτε πλουτωνικά; (Βραβείο Κύκλου Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου), το Human Net, Τα μαγικά της Κυριακής, Ο πύργος της Λίζας, τα Γράμματα από τον Αϊ-Βασίλη, το Ο Ασίμ και ο δράκος του βασιλιά. Και τώρα, με ένα τρυφερό βιβλίο για να ιχνηλατήσει με φιλοσοφικό λυρισμό που χαϊδεύει την καρδιά Πώς είναι ο κόσμος.
#diavazoume /#diavazoume_mazi την Κατερίνα Ζωντανού σε #Συνέντευξη στο #ELNIPLEX.
Πώς είναι ο κόσμος για σένα, Κατερίνα;
Νομίζω ότι κάποια ερωτήματα υπάρχουν μόνο για να τίθενται. Εκεί έγκειται η αξία τους και εκεί τελειώνει ο ρόλος τους. Ένα τέτοιο ερώτημα είναι και το «πώς είναι ο κόσμος». Δεν διατυπώνεται για να απαντηθεί. Καμία απάντηση δεν θα μπορέσει να εκφράσει την αντίληψη που έχει κάποιος για τον κόσμο, όχι μόνο επειδή αυτή η αντίληψη αποτελείται από πολλές και συχνά αντικρουόμενες μεταξύ τους συνιστώσες, αλλά και επειδή επιπλέον είναι δυναμική και διαρκώς εξελισσόμενη. Κάθε απάντηση θα ήταν μονοσήμαντη, ελλιπής, ανεπαρκής και ανίκανη να αγγίξει το βάθος και το πλάτος της ερώτησης.
Όψεις του κόσμου. Είναι η δύναμη της οπτικής γωνίας; Της ετερότητας;
Ναι, μέσα από την ιστορία αναδύεται και αυτό. Όσοι απαντούν στο παιδί δίνουν όψεις του δικού τους μικρόκοσμου. Παρακολουθώντας το οδοιπορικό του, αλλάζουμε θέση θέασης του κόσμου, βλέπουμε τον κόσμο με τα μάτια καθενός που απαντά. Αλλά δεν είναι μόνο ζήτημα οπτικής γωνίας. Κοιτάζοντας τον μικρόκοσμό μας, όσες οπτικές γωνίες και να αλλάξουμε, τον ίδιο πάλι μικρόκοσμο θα δούμε, από μια άλλη σκοπιά. Επομένως, όχι μόνο βλέπουμε ένα ελάχιστο τμήμα του όλου, αλλά κι αυτό ακόμη το ελάχιστο τμήμα καθίσταται πλέον ρευστό. Πέρα από την αυτονόητη ετερότητα, τίθεται πια θέμα και ιδίας ταυτότητας. Αυτό ασφαλώς δεν τους απασχολεί όλους.
Κάποιοι επιμένουν να κοιτάζουν από το οπτικό τους παράθυρο ακλόνητα καρφωμένοι στην ίδια θέση. Είναι γεμάτοι βεβαιότητες και αμετάβλητες πεποιθήσεις και συχνά έχουν απαντήσεις για όλα. Αυτό είναι μάλλον αστείο. Οι απαντήσεις είναι διαφορετικές αν αλλάξουμε θέση. Νομίζω ότι σιγά σιγά θα το κατακτήσουμε αυτό.
Γράφοντας το βιβλίο, όμως, το είχα προσπεράσει λιγάκι αυτό και είχα στο μυαλό μου κυρίως κάποιους άλλους. Εκείνους που αντιλαμβάνονται ότι όλα τα παραπάνω δεν είναι παρά μικρές ψηφίδες που δεν συνθέτουν και που μάλλον δεν θα συνθέσουν ποτέ την πλήρη γνώση, αυτούς που είναι ταγμένοι να ψάχνουν και που είναι αυτοί που κινούν τον κόσμο.
Υπό μία έννοια, ο μικρός πρωταγωνιστής, όπως όλοι μας, πορεύεται προς μια δική του Ιθάκη, όπου πάνω απ’ όλα μετράνε το ταξίδι, η αναζήτηση και η κάθε ανακάλυψη. Είχες κάτι τέτοιο στο μυαλό σου;
Αν και δεν είναι αυτό που με ώθησε να γράψω την ιστορία, δεν είναι δηλαδή αυτό που είχα εξαρχής στο μυαλό μου και που ήθελα να αναδείξω, ωστόσο είναι στοιχείο εμφανές. Μοιραία, θα έλεγα. Είναι τόσο εδραιωμένη στη συνείδησή μας η καβαφική Ιθάκη, ώστε κάθε οδοιπορικό αναζήτησης ενέχει, ή του προσδίδουμε εμείς, κάτι καβαφικό. Το ταξίδι είναι απαραίτητο για να φτάσει το παιδί στον όποιο στόχο έχει θέσει. Κάθε αναζήτηση κρύβει πίσω της ένα ταξίδι.
Έτσι δεν είναι μόνο η απόλαυση του ταξιδιού, αλλά και η επισήμανση ότι το ταξίδι είναι ο μόνος τρόπος για να πάει το παιδί παραπέρα. Πρέπει να μπει στο ταξίδι, να ακούσει, να συνθέσει, να αμφιβάλει, να αναθεωρήσει, να επινοήσει και πολλά, πολλά ακόμα. Θα δει επίσης ότι το ταξίδι δεν οδηγεί πάντα στον στόχο. Και αν ο στόχος είναι τόσο υψηλός όπως το να μάθει πώς είναι ο κόσμος, μάλλον δε θα τον φτάσει ποτέ. Θα απογοητευτεί, θα κουραστεί, θα πέσει κατάκοπο στη Γη. Αλλά την άλλη μέρα θα ξεκινήσει ξανά, γιατί το ταξίδι είναι ο μόνος δρόμος.
Κι αν μοιάζει ατελέσφορος, δεν είναι, αφού πατήθηκε, ανοίχτηκε από κάποιον και τώρα θα μπορούν οι επόμενοι να πάνε πιο μακριά. Νομίζω ότι στην ιστορία υπάρχουν πολλά πράγματα στα οποία μπορεί να εστιάσει κανείς.
Τα παιδιά τα βάζουμε στη λογική να ψάχνουν, να αναζητούν, να απολαμβάνουν την πορεία ή τα στρέφουμε προς άλλες υπο-αξίες όπως η βαθμοθηρία, ο διαρκής συναγωνισμός, η αποσπασματική γνώση, η προστασία από τη φύση;
Δεν ξέρω αν τη βαθμοθηρία και τα λοιπά τα εμφανίζουμε ως αξίες στα παιδιά, όμως κατά κανόνα τα στρέφουμε κυρίως προς τέτοιους στόχους. Αυτό νομίζω ότι είναι μια φυσική συνέπεια του τρόπου με τον οποίο είναι δομημένη η κοινωνία μας και οι αντιλήψεις μας περί επιτυχίας ή και ευτυχίας ακόμα. Είτε είμαστε και εμείς οι ίδιοι ανταγωνιστικοί, είτε θεωρούμε ότι έτσι τα παιδιά θα έχουν τα εργαλεία τα απαραίτητα για την επιβίωσή τους σε έναν ανταγωνιστικό κόσμο. Με αυτόν τον τρόπο, δυστυχώς, στερούμαστε και εμείς και τα παιδιά μας πολύτιμα πράγματα. Και επιπλέον διαμορφώνουμε έναν κόσμο ψυχρό, υπολογιστικό, χρησιμοθηρικό, αφιλόξενο. Ας είμαστε όμως επικριτικοί με τη διαμορφωμένη κατάσταση και όχι με τις αγωνιώδεις προσπάθειες των γονιών που συχνά δυσκολεύονται ακόμα και να επιβιώσουν. Όλα είναι αλληλένδετα με τις γενικότερες επιλογές μας σε προσωπικό και κυρίως κοινωνικό επίπεδο και αποκεί πρέπει να πιάσουμε το κουβάρι. Πάντως είναι πολύ θλιβερό να συζητάς για σημαντικά πράγματα με τα παιδιά και να σου λένε «και πού θα μου χρησιμεύσει αυτό;».
Υπάρχουν όμως και άνθρωποι που σκέφτονται και λειτουργούν διαφορετικά. Και υπάρχουν και παιδιά που χαίρονται να αναζητούν και είναι γεμάτα με ανησυχίες και ερωτηματικά για πράγματα ουσιώδη.
Δεν είμαστε πάντα καλοί ακροατές. Ίσως γιατί δεν ακούμε το πώς βλέπουν οι άλλοι αυτό που βλέπουμε κάπως αλλιώς εμείς. Πώς γίνεται ένα παιδί καλός ακροατής; Υπάρχουν άραγε κάποιες κοινές παραδοχές;
Πώς να γίνει ένα παιδί καλός ακροατής όταν δεν είμαστε εμείς καλοί ακροατές; Δεν ξέρω τις κοινές παραδοχές, σκέφτομαι όμως ότι το παιδί μάλλον καλός ακροατής ξεκινά να είναι, αλλά κάτι στην πορεία χαλάει. Ίσως πρέπει πρώτα να το καταστήσουμε ομιλητή και να είμαστε ακροατές εμείς. Αν αντιληφθεί βιωματικά πόσο σημαντικό είναι να σε ακούει πραγματικά κάποιος, μπορεί και αυτό να γίνει καλός ακροατής στη συνέχεια. Αλλά εμείς καλοί ακροατές δεν είμαστε.
Στον Ασίμ έγινες αρκετά παραμυθένια. Τώρα είναι η πρώτη φορά που καταπιάνεσαι με κείμενο αρκετά βραχύ στις περισσότερες σελίδες και αρκετά λυρικό θα έλεγα. Είναι αλλαγή συγγραφικού προσανατολισμού ή το ζητούσε η ίδια η ιστορία σου;
Ήταν ο τρόπος μου να πω την ιστορία αυτή. Οι πρώτες φράσεις έδωσαν μια ατμόσφαιρα και έναν ρυθμό που προσπάθησα να διατηρήσω μέχρι τέλους. Ήθελα τη συμπύκνωση, ήθελα να νιώθω το βάρος των λέξεων, τη δύναμή τους, τις αμφισημίες τους. Τις επέλεξα μία προς μία και ήταν αυτό μια μικρή πρόκληση, να διατηρώ τον ρυθμό της αφήγησης χωρίς όμως να στερούμαι σε περιεκτικότητα, σε νοήματα, χωρίς να χάσω αυτό που ήθελα να εκφράσω, και ήταν κάτι που πραγματικά το απόλαυσα. Από την άλλη, η ιστορία του Ασίμ μού επέβαλε τον δικό της τρόπο, θεώρησα ότι έπρεπε να ειπωθεί με αφήγηση λαϊκότροπη και κάπως παραμυθένια. Όσο για τον συγγραφικό μου προσανατολισμό, σας βεβαιώ, κανένας τέτοιος δεν υπάρχει.
Η συνεργασία με τη διακεκριμένη Κέλλυ Ματαθία-Κόβο πώς ήταν;
Ήταν μια ωραία συνεργασία με απολαυστικές συζητήσεις, με συγκλίσεις, με αποκλίσεις, με αναθεωρήσεις. Είχε δηλαδή όλα εκείνα που χρειάζονται για μια ουσιαστική και γόνιμη επικοινωνία. Στην Κέλλυ Ματαθία-Κόβο θαύμασα την αμεσότητά της, την επιμονή της στην κάθε λεπτομέρεια και το πραγματικό νοιάξιμο για τη δουλειά της μέχρι το τέλος. Δεν είναι τυχαίο που είναι διακεκριμένη.
Συνεργάζεσαι σε όλα τα βιβλία σου με έναν μεγάλο εκδότη, το Μεταίχμιο. Πόσο σημαντικό είναι για τη φροντίδα των βιβλίων σου αυτό;
Θεωρώ ότι το Μεταίχμιο πιστεύει στα κείμενα που επιλέγει να εκδώσει και πράγματι τα φροντίζει όσο μπορεί. Αυτό το διαπίστωσα από το πρώτο μου κιόλας βιβλίο και εκτίμησα τόσο το ενδιαφέρον όσο και τον σεβασμό που έδειξαν. Νομίζω ότι πρόκειται για μια συνειδητή επιλογή. Δεν αρκεί δηλαδή να είσαι μεγάλος όπως λέτε εκδότης για να το κάνεις, αλλά και να έχεις αποφασίσει να έχεις αυτόν τον προσανατολισμό. Δεν έχω προσωπική εμπειρία για το πώς λειτουργούν άλλοι εκδοτικοί οίκοι, πιστεύω όμως ότι και άλλοι εκδότες το κάνουν αυτό, συχνά βλέπουμε να κυκλοφορούν ωραία και προσεγμένα βιβλία. Πιστεύω ότι, παρόλο που πρόκειται για επιχειρήσεις, οι άνθρωποι στους εκδοτικούς οίκους είναι άνθρωποι των βιβλίων, αγαπούν το βιβλίο και θέλουν να αναδεικνύουν τα καλά έργα.
Τι θα συμβούλευες μια νέα/έναν νέο συγγραφέα που θέλει να μπει στον στίβο της έκδοσης των ιστοριών του/της;
Τι συμβουλή χρειάζεται εδώ; Νομίζω ότι ο δρόμος για την έκδοση είναι ο ίδιος με τον δρόμο για τη συγγραφή. Το μόνο που χρειάζεται είναι να γράφεις, να σβήνεις, να διαβάζεις, να πιστεύεις στη δουλειά σου, να βελτιώνεσαι. Άλλωστε η έκδοση δεν είναι αυτοσκοπός, τι νόημα έχει αν δεν υπάρχει κάτι που να αξίζει να εκδοθεί; Για τα πρώτα βήματα, υπάρχουν σοβαροί λογοτεχνικοί διαγωνισμοί που αξιολογούν χειρόγραφα και έτσι δίνεται η ευκαιρία μιας γνώμης και ενδεχομένως και μιας πιο προσεκτικής ανάγνωσης από τους εκδοτικούς οίκους αργότερα. Προσωπικά είμαι ευγνώμων στην Πανελλήνια Ένωση Λογοτεχνών και στη Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά όπου έστειλα κείμενά μου. Και είμαι ευγνώμων όχι μόνο επειδή μου έδωσαν την ώθηση και το θάρρος να συνεχίσω να γράφω, αλλά και επειδή μου επιβεβαίωσαν ότι δεν χρειάζεται απολύτως τίποτε άλλο παρά μονάχα ένα καλό κείμενο. Αποκεί και πέρα, οι διευθύνσεις των εκδοτικών είναι διαθέσιμες σε όλους. Πιστεύω ότι ένα έργο που είναι καλό, θα βρει τον δρόμο για την έκδοση. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι ισχύει και το αντίστροφο, αλλά αυτό είναι μια άλλη συζήτηση. Πάντα υπάρχουν και άλλοι δρόμοι για να φτάσεις κάπου. Εμένα όμως αυτός είναι και αυτός θέλω να είναι ο δρόμος μου. Και αυτόν συστήνω.
Κατερίνα Ζωντανού
Πώς είναι ο κόσμος
Κι ακόμα
Η κόρη της μάγισσας
Human Net
Ο Ασίμ και ο δράκος του βασιλιά
Τα μαγικά της Κυριακής
Σημαία στον ορίζοντα
Γράμματα από τον Αι-Βασίλη
Ο πύργος της Λίζας
Ομιλείτε πλουτωνικά;
—–
#diavazoume/#diavazoume_mazi
