Το μαύρο καλοκαίρι του Ελληνισμού, εκείνο του 1922 σημαδεύεται από λάθη, κραυγές αγωνίας, πολλαπλές καταστροφές που οδηγούν στη μεγάλη. Τα πολλά και μεγάλα λάθη της ελληνικής ηγεσίας, πολιτικής και στρατιωτικής, οδήγησαν σε ένα άνευ προηγουμένου ναυάγιο το οποίο με τη σειρά έφερε θάνατο και τη μεγαλύτερη μέχρι τότε προσφυγική ροή στον κόσμο. Τα λάθη του ελληνικού στρατού, μεμονωμένα ή οργανωμένα που αποσιωπούνται από τα περισσότερα ελληνικά βιβλία ιστορίας.
Πώς τα διαχειρίζεσαι όλα αυτά; Πώς αναπτύσσεις ιστορίες για παιδιά κρατώντας όρθια την αλήθεια και τη συντριβή, δίχως να στρογγυλεύεις δω κι εκεί κτηνωδίες, σφαγές και καταστροφές. Πώς γίνεται να διαχειριστείς ακόμα κι εσύ ο ίδιος το μακελειό της Σμύρνης να είναι “συνωστισμός”; Δύσκολα, πολύ δύσκολα όλα αυτά.
Οι Έλληνες συγγραφείς και εκδότες τίμησαν την στρογγυλή επέτειο των εκατό ετών από τη λεγόμενη Μικρασιατική Καταστροφή φτιάχνοντας μερικά πολύ ενδιαφέροντα βιβλία. Τα περισσότερα διαβαίνουν το μονοπάτι της μνήμης μέσω γιαγιάδων ή εγγονιών που διασώζουν τις ιστορίες και τις προσφέρουν σ’ εμάς. Άλλα βιβλία πλέκουν ιστορίες πάνω στον Αύγουστο και Σεπτέμβριο του 1922, άλλα κοιτάζουν και το μετά, κάποια άλλα και το πριν.
Μεγάλη σημασία, προσωπικά, δίνω στον τρόπο που γράφεις μια ιστορία, πόσο έντιμη είναι η γραφή και το κίνητρό σου. Από πόσες και πόσο πρωτότυπες μεριές άλλωστε μπορείς να κοιτάξεις ένα ξεκάθαρο ιστορικό γεγονός και να το επικοινωνήσεις σε παιδιά;
Οι ηλικίες, ως γνωστόν, είναι σχετικές, ειδικότερα ο περιορισμός του άνω ηλικιακού άκρου. Εξερευνήστε τα και χαθείτε μέσα στις ιστορίες του, κάπου εκατό χρόνια πριν.
100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή- Βιβλία για παιδιά
Διαβάζεται σε 6′- Ηλικιακό κοινό: 5-18+ — Εικονογραφημένα βιβλία και λογοτεχνία για παιδιά
Από 8-9 ετών περίπου
Το μαντίλι με τα τριαντάφυλλα, της Αλεξάνδρας Μητσιάλη (εικ.: Θέντα Μιμηλάκη)
Η Αλεξάνδρα Μητσιάλη μεταφέρει με καθαρότητα και καλαισθησία την ατμόσφαιρα του μαύρου αποκαλόκαιρου του ελληνισμού. Παρά την τραγικότητα των στιγμών για το ελληνικό στοιχείο, παρά το πολύ άδικο που κύκλωσε την ελληνική πλευρά, η συγγραφέας αφηγείται με υπευθυνότητα και νηφαλιότητα, μακριά από την αυθάδεια κάποιου εθνικού προσήμου μια βαθιά ανθρώπινη και πανανθρώπινη ιστορία, με τα λιτά γλωσσικά στολίδια του χωροχρόνου του Σμυρναίικου 1922 να κομίζουν το χρώμα που αισθάνεσαι ότι χρειαζόταν για να γίνει τόσο πειστική.
Μέλη και Μελέκ, της Βάνας Μαυρίδου (εικ.: Ρένια Μεταλληνού)
Η συγγραφέας δεν φιλοδοξεί να μοιράσει ιστορικές γνώσεις. Με φόντο το Αιδίνι και τον μικρασιατικό ελληνισμό, η ιστορία φανερώνει στον νεαρό αναγνώστη τι σημαίνει βίαιος εκτοπισμός, τι σημαίνει «δεν υπάρχουν αυτονόητα και τακτοποιημένες ζωές», τι σημαίνει ξαναχτίζω τη ζωή μου από την αρχή έχοντας αφήσει πίσω όλα όσα αγάπησα, τι σημαίνει φεύγω με μισή βαλίτσα στα χέρια και έτερον ουδέν. Τι σημαίνει άνθρωπος.
Για να ζούμε ενωμένοι. Νίκες και ήττες μιας Μεγάλης Ιδέας, της Ελένης Σβορώνου (εικ.: Χρήστος Κούρτογλου)
Η κατάτμηση της αφήγησης και του εκατονταετούς ιστορικού υλικού σε δεκαπέντε δισέλιδα κεφάλαια, τα οποία η συγγραφέας διαχειρίζεται εξαιρετικά και ως προς την ποιότητα της αφήγησης και ως προς το ύφος, με το εύρημα του ποδοσφαιρικού αγώνα να δεσπόζει, είναι το κλειδί ώστε αυτό το βιβλίο να είναι εύρυθμο, μεστό και εν τέλει απολαυστικό. Με ιστορική ακρίβεια που δεν ζυγώνει εθνικές μυθολογίες, με χιούμορ που ισορροπεί το δύσκολο υλικό χωρίς να το παρακάνει και με την καλαίσθητη εικονογράφηση του Χρήστου Κούρτογλου, έχουμε ένα εξαιρετικό βιβλίο που ακολουθεί τα εκατό χρόνια δημιουργίας του σύγχρονου ελληνικού κράτους.
Από 10-11+ περίπου ετών (κάποια και από 12 ετών)
Το αγόρι στο θεωρείο, της Αγγελικής Δαρλάση
Ένα από τα 2-3 καλύτερα βιβλία που γράφτηκαν ποτέ και κινείται στις παρυφές της Μικρασιατικής Καταστροφής. Με πραγματική επιδεξιότητα η Α. Δαρλάση παίρνει το μεγάλο ζήτημα και ζητούμενο της ανθρωπότητας, το προσφυγικό, το αναδύει ξανά από το βυθό της πρόσφατης ιστορίας της ναυαγισμένης Ελλάδας του 1922 που αρεσκόμαστε να λησμονούμε, το τοποθετεί σε ένα -θα έλεγες- στοιχειωμένο κουκλόσπιτο και κινεί τα νήματά του από ψηλά, από το μέλλον, δημιουργώντας ένα ιστορικό μυθιστόρημα υπερχρονικό, μια μυθιστορηματική ωδή στον άνθρωπο και στη θέλησή του να συνεχίσει να ζει· κι ας μην ξεχνά.
Τζιέρι μου 1922, της Φωτεινής Στεφανίδη
Η Φωτεινή Στεφανίδη αιχμαλωτίζει με την αβίαστη αφήγηση και τη φυσικότητα του λόγου, αφήνοντας εικόνες, γεύσεις και μυρωδιές, χρώματα και «αντιχρώματα», αρώματα και σώματα, να κυκλώνουν τις αισθήσεις του αναγνώστη. Ο καγιανάς, το τουρλού, τα γλυκά που έρχονταν από την οικιακή οικονομία των Ελλήνων της εποχής, τα χρώματα από τις γειτονιές και τους τόπους που προσπάθησε να στεριώσει τη ζωή της η γιαγιά, οι ελπίδες και οι ματαιώσεις, η ζωή που έπεφτε στα χαλάσματα και ξαναμαζωνόταν, η συνεχής προσφυγιά, από τόπο σε τόπο μακρινό, οι άνθρωποι που έριχναν φως και σκιά στη ζωή. Μακρινός κόσμος και με ένα τσαφ τόσο κοντινός!
Η μαϊμού του βασιλιά, του Φίλιππου Μανδηλαρά
Ο Φ. Μανδηλαράς δεν πλησιάζει από καμία γωνιά ιδεολογικοποίησης τα γεγονότα, δεν έχει τραφεί από κάποιο εθνικό δόγμα ή μεγαλοϊδεατισμό. Ισορροπεί πάνω στη δοκό της μυθιστορίας που έχει επιλέξει αποφεύγοντας από τη μία την συναισθηματοποίηση και τη θέαση των γεγονότων μέσα από κάποιο συγκινησιακό φόρτο ή κάποιον μεγάλο σκοπό, από την άλλη το στυλ της στυγνής ντοκιμανταιρίστικης καταγραφής που θα αφαιρούσε όλο το χρώμα αυτής της ματιάς∙ μιας ματιάς που αποδίδει στον αναγνώστη ένα ευκρινές ιστορικό σκηνικό σχεδόν σαν θεατρικό, καθαρούς χαρακτήρες, με κίνητρα, με ιστορικό ρόλο, δίχως όμως να τους βλέπει ιδιαίτερα ως φορείς συναισθημάτων∙ μάλλον ως δρώντα πρόσωπα που παράγουν γεγονότα. Κι αυτό εγώ είναι που είδα ως ένα ακόμα πλεονέκτημα του βιβλίου.
Το πέρασμα. Αϊβαλί-Μυτιλήνη 1922, της Λίλης Λαμπρέλλη (εικ.: Κατερίνα Βερούτσου)
Μαζί με το Τζιέρι 1922 της Φ. Στεφανίδη ξεχώρισαν φέτος στο είδος τους. Η Λιλή Λαμπρέλλη ενώνει μνήμες, οικογενειακές ιστορίες, λογοτεχνικές αναδύσεις, διανθισμένες μαρτυρίες, ιστορική γνώση και δημιουργεί ένα άκρως συγκινητικό και απολαυστικό αφήγημα όπου δεν περισσεύει τίποτα. Άνθρωποι και γεγονότα αφήνονται με φυσικότητα στο χαρτί και οδηγούν με την απλότητα της αφηγηματικής επιδεξιότητας της συγγραφέα τον αναγνώστη, ο οποίος καθίσταται ουσιαστικά ένας αποσβολωμένος θεατής ενός έντυπου ντοκιμαντέρ που σε κατακλύζει με τις κινούμενες εικόνες του σ’ εκείνο το δύσβατο μονοπάτι του 1922.
Δέλτα όπως Διδώ- Μικρασιατικές μνήμες, της Μαριάννας Κουμαριανού (εικ.: Φίλιππος Φωτιάδης)
Ένα κορίτσι αναπολεί. Φέρνει στον λογισμό τη ζωή στις πόλεις εκείνες τις παλιές όπου έζησε εκείνο κι οι άνθρωποί της. Απέναντι από δω. Στη Μικρασία. Τσεσμέ, μίλια εννιά από τη Χίο. Έφεσος, η πόλη της Αρτέμιδας. Αϊβαλί, οι Κυδωνιές των Ελλήνων. Κορδελιό, η αντίπερα όχθη, η Καρσίγιακα των άλλων. Το Αϊδίνιο, το ξακουστό κοσμοπολίτικο ορμητήριο με τα σταφιδοχώραφα και τα σύκα. Η Σμύρνη, η επίσημη αγαπημένη Ελλήνων, Τούρκων, Εβραίων και Αρμενίων, το Παρίσι του Λεβάντε, η Γκιαούρ Ιζμίρ των απέναντι, με την πνευματικότητα και τις αγορές της, με τα τυπογραφεία και τις εφημερίδες της, με τις λέσχες και τα σχολεία της, με τις εκκλησιές και τους καλλιτέχνες της, με το λιμάνι και το εμπόριό της, με τα χαμάμ και τα σαντούρια της. Η Σμύρνη των Ελλήνων με τους 165 χιλιάδες στους 330 χιλιάδες (απογραφή του 1922, προ της καταστροφής).
1922. Το τέλος του ονείρου, του Θανάση Πέτρου
Το νέο graphic novel του διακεκριμένου δημιουργού Θανάση Πέτρου ακολουθεί το Α’ σώμα της στρατιάς που κατευθύνεται προς Ανατολάς: Μανγκάλ Νταγ, Αφιόν Καραχισάρ, Εσκισεχίρ, Κιουτάχεια. Το αφιλόξενο μέρος, οι μεγάλες ερημοποιημένες εκτάσεις, το συσσίτιο που ολοένα και γίνεται δυσκολότερο, η ανεξήγητη προέλαση, η σωματική και ηθική εξάντληση των στρατιωτών, οι διαφορές μέσα στο στράτευμα μεταξύ βασιλικών, φιλελεύθερων, ακραίων, οι φρικαλεότητες μερίδας αξιωματικών και στρατιωτών όσο πλησιάζαμε προς το τέλος, η αλλοιωμένη πραγματικότητα που έφτανε στην Ελλάδα μέσω των ανταποκρίσεων των εφημερίδων, το κέφι και η κατήφεια, η γενναιότητα και οι λιποταξίες, οι μεγάλες απώλειες, η τελική διάλυση σώματος και ψυχής και η επιστροφή μιας κινητής κουρελαρίας στη Σμύρνη 2-3 μέρες πριν εισέλθει ο Κεμάλ και πνίξει την πόλη στη φωτιά και το αίμα.
1923 Εχθρική πατρίδα, του Θανάση Πέτρου
Έχουμε ένα αυθεντικό εικονογραφημένο μάθημα ιστορίας που επιτελεί αυτόν τον ρόλο εν αγνοία του, δίχως να έχει στοχεύσει και σε αυτό. Κι αν θέλεις να αναπτύξεις κίνητρα σε ένα παιδί, έφηβο+, να αγαπήσει την ιστορία, να δει συσχετισμούς, αιτίες και αιτιατά, να βρει εξηγήσεις σε πράγματα που ίσως ακόμα βλέπει γύρω του, να δει την εκμετάλλευση των γυναικών, τη σωματεμπορία/trafficking, να δεις προστασίες και άλλες σύγχρονες ομορφιές, graphic novel όπως (και) αυτό είναι μια δυναμική, θα έλεγα απόλυτη επιλογή. Γιατί πλάι σε όλα τα παραπάνω, αναπτύσσει και τα μόρια της αισθητικής μέσα σου.
Το μυστήριο της Κωνσταντινούπολης, της Χρύσας Σπυροπούλου
Η Χρύσα Σπυροπούλου εξερευνά την μητρόπολη της ελληνικής ανατολής, την Κωνσταντινούπολη, τα γραφικά σοκάκια και τις λεωφόρους της, τα μνημεία και τα σύγχρονα εμπορικά της κέντρα. Ένα πραγματικό κυνήγι θησαυρού με φόντο τα μνημεία της Πόλης, τον πολιτισμό της, την πλούσια ιστορία της. Αφορμή για αυτό το ταξίδι, οι σελίδες ενός παλιού τετραδίου συνταγών. Γυρεύοντας αυτό το παλιό τετράδιο, γίνονται μάρτυρες του μεγαλείου μιας ολόκληρης πόλης, τρυπώνουν στις ομορφότερες και τις πιο μαύρες σελίδες της ιστορίας της, για το ένδοξο παρελθόν αλλά και τον μαύρο Σεπτέμβρη του 1955 όταν οι διώξεις των Ελλήνων της Πόλης ολοκλήρωσαν τον ξεριζωμό που είχε ξεκινήσει το 1922 από την επαρχία της Σμύρνης και τα παράλια του Πόντου.
Το γαλάζιο που μας ενώνει
Καλοκαίρι του 1922. Ο Οδυσσέας απολαμβάνει τις διακοπές του στις Σπέτσες, όταν ξαφνικά εμφανίζονται στον ορίζοντα βάρκες γεμάτες κόσμο να πλησιάζουν στην ακτή. Ποιοι είναι άραγε αυτοί που τον αναγκάζουν να αλλάξει τα σχέδιά του και να επιστρέψει στην Αθήνα; Δείχνουν τόσο διαφορετικοί, ωστόσο, όταν καταφέρνει να ξεπεράσει την αναστάτωσή του και αποφασίζει να τους γνωρίσει καλύτερα, αντιλαμβάνεται πως οι ιστορίες που κουβαλούν μαζί τους είναι ικανές να μεταμορφώσουν και τη δική του ζωή. Κι όσο για το μέλλον, αυτό κρύβεται μονάχα στο απέραντο γαλάζιο του ουρανού και της θάλασσας.
Ένα φανταστικό συναπάντημα του έφηβου ποιητή Οδυσσέα Ελύτη (1911-1996) με μια οικογένεια Μικρασιατών προσφύγων ρίχνει άπλετο αισιόδοξο φως στις πιο σκοτεινές πτυχές της ελληνικής ιστορίας αλλά και στο σήμερα.
Σπηλιά της γοργόνας, της Λίτσας Ψαραύτη
Η σπηλιά μιας γοργόνας σ’ ένα νησί του Αιγαίου και μέσα της μια εκκλησιά φτιαγμένη από θαλασσινά βότσαλα…
Μια μεγάλη αγάπη κι ένας μυστικός γάμος στη σπηλιά…
Η γερόντισσα γιαγιά διηγείται στην εγγονή της την αληθινή ιστορία της οικογένειας όταν διώχτηκε από τη Σμύρνη, το 1922.
Τα κατοπινά χρόνια στο νησί, οι περιπέτειες, οι αποκαλύψεις και τα γεγονότα που σημάδεψαν τη ζωή των ηρώων, του νησιού, αλλά κι ολόκληρης της Ελλάδας…
Νινέτ, της Ζωρζ Σαρή
Η Έμμα από τη Σενεγάλη και ο Σωκράτης από τη Μ. Ασία γνωρίζονται μέσω αλληλογραφίας, ερωτεύονται, συναντιούνται και παντρεύονται. Το πρώτο τους παιδί, η Νινέτ. Η Νινέτ γεννιέται στην Κωνσταντινούπολη το 1911 και από εκεί ξεκινά την προσωπική πορεία ωρίμανσής της μέσα στον χρόνο και στον χώρο. Ζει στην Οδησσό, στην Αθήνα, στο Παρίσι και στο Σαιν Λουί της Σενεγάλης. Ξεκινά ως ατίθασο παιδί, γεμάτο ερωτήματα που ταλαιπωρεί τους γονείς και τις αδερφές της και εξελίσσεται μεγαλώνοντας σε μια ήρεμη, συνετή και αξιόλογη νεαρή που προκαλεί τον θαυμασμό όλων. Πώς όμως συντελείται αυτή η αλλαγή; Τι είναι αυτό που απασχολούσε τη Νινέτ και δεν την άφηνε να ξεδιπλώσει όλες τις πτυχές του χαρακτήρα της;
Την απάντηση δίνει η ίδια μέσα από τα ταξίδια και τις εμπειρίες της. Την παρακολουθούμε από τη στιγμή της γέννησής της και την ακολουθούμε στην παιδική της ηλικία, στις σπουδές, στην ενηλικίωση και τέλος στον γάμο της, κλείνοντας έναν κύκλο ζωής με φιλίες, έρωτες, χαρές και απογοητεύσεις.
Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή: ο σπουδαίος Έλληνας μαθηματικός, του Ελπιδοφόρου Ιντζέμπελη (εικ.: Παναγιώτης Πανταζής)
Το 1918 γίνεται καθηγητής στο Βερολίνο και προσκαλείται από τον Ελευθέριο Βενιζέλο να συμμετάσχει στην επιτροπή επιλογής καθηγητών για το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Το 1920, ύστερα πάλι από πρόσκληση του Ε. Βενιζέλου αναλαμβάνει την οργάνωση του Ιωνικού Πανεπιστημίου στη Σμύρνη, όπου και θα παραμείνει μέχρι την είσοδο των τούρκικων στρατευμάτων στην πόλη τον Αύγουστο του 1922. Το πανεπιστήμιο της Σμύρνης δεν λειτουργεί λόγω των εξελίξεων και η Μικρασιατική καταστροφή στιγματίζει την εποχή. Ο Καραθεοδωρή επιστρέφει στην Αθήνα από την οποία θα φύγει για το Μόναχο απογοητευμένος αλλά θα επιστρέψει μετά από νέο κάλεσμα του Βενιζέλου, μέχρι την οριστική αποχώρηση του από την πολιτική.
Ο χάρτης του Λευτέρη, της Κατερίνας Λαγού
Η ζωή του Ελευθέριου Βενιζέλου από τα παιδικά του χρόνια στις Μουρνιές Χανίων μέχρι την συνθήκη των Σεβρών, την μικρασιατική καταστροφή, τον μεγάλο ξεριζωμό και την πρότασή του για απονομή του Νόμπελ ειρήνης στον Κεμάλ Ατατούρκ, τέσσερα χρόνια πριν τον θάνατό του και την μεταφορά του στην τελευταία του κατοικία στα Χανιά.
Μυστική αποστολή: Το νερό της λησμονιάς, της Μαρίας Δασκαλάκη
Εκεί, στην Άρνη, στον μαγικό εκείνο τόπο, ανάμεσα στις Νύμφες και τους μύθους , ζούσε η προγιαγιά Ανατολή, με τα νόστιμα φαγητά, τα γλυκά της λόγια, τη διακριτική αγκαλιά και τις ιστορίες του ξεριζωμού της οικογένειας της από τη Σμύρνη. Η Δανάη θα μαγνητιστεί από την ευγένεια της γιαγιάς Ανατολής και αμέσως κατάλαβε ότι κάποιος ισχυρός δεσμός τις ενώνει. Που να φανταστεί ότι το μενταγιόν της γιαγιάς – που είναι παραδόξως ίδιο με το δικό της- θα την οδηγήσει στην αποκάλυψη ενός κρυμμένου μυστικού, θα μάθει ποια είναι και από που έρχεται, θα ανακαλύψει μια νέα πατρίδα αλλά και μια οικογένεια που ανυπομονεί να την σφίξει στην αγκάλη της.
Το παιδί και οι άνεμοι της Αρμενίας, του Αρτούρο Αλεξανιάν
Οι εκδόσεις Καλέντη ενέταξαν το βιβλίο στη σειρά τους «Μικρές Ιστορίες για Μεγάλα Γεγονότα» και έπραξαν σωστά αφού πρόκειται για ένα ιδιαιτέρως ποιοτικό και δυναμικό κείμενο, που πλησιάζει την (Μικρασιατική) Καταστροφή του 1922 μέσα από το πρίσμα ενός άλλου λαού, ενώ η ιδιαίτερη, λυρική γραφή του συγγραφέα και τα αφηγηματικά τεχνάσματά του το κάνουν απολαυστικό.
Το σεντούκι με τα αμύθητα σεντέφια, της Τζέμης Τασάκου
Η Τζέμη Τασάκου δεν περίμενε τα επετειακά εκατό χρόνια της μικρασιατικής οδύνης για να γράψει μια ιστορία∙ η πρώτη έκδοση του βιβλίου έγινε το 2003. Κατορθώνει να πλησιάσει τη δύσκολη εποχή και τα γεγονότα της με ισορροπία και σύνεση ανάμεσα στις δύο εμπλεκόμενες πλευρές, δίχως, όμως, να αφήσει το κείμενό της στη ρηχότητα της ουδετερότητας και της ορθότητας∙ τουναντίον, η ιστορία της βρίθει συναισθημάτων, τρυφερότητας και έντασης με όλα τα ενδιάμεσα των δύο άκρων του κουβαριού. Οι ήρωες ξεσπούν όταν η φωτιά καίει μπροστά τους, βάλλουν κατά πάντων, δεν κρύβονται πίσω από στρογγυλοποιημένους «συνωστισμούς».
Άϊβαλί, του Soloúp (επετειακή, επαυξημένη έκδοση)
Ο Soloúp εμπνέεται από ένα δικό του ταξίδι στο Αϊβαλί (το Aybalik των Τούρκων) και επιχειρεί ένα επικών διαστάσεων (400+ σελίδες) graphic novel εμποτισμένο με ιστορία, πολιτική, φιλοσοφία, σκέψεις, συναισθήματα, προσωπικές αναφορές. Οι μεγάλες ιστορίες και οι μικρο-ιστορίες όπως τροφοδοτούνται από τα βιβλία των Κόντογλου, Βενέζη, Γιορουλμάζ χτίζουν ένα μεγάλο έργο όπου το Αϊβαλί, η Μυτιλήνη, η Κρήτη, η αρμονική συμβίωση και ο πόλεμος, οι σύνδεσμοι με το παρελθόν, η Μικρασιατική Καταστροφή, οι καταστροφές των απέναντι, το τότε και το τώρα, οι εθνικισμοί, τα μίση, τα επαναλαμβανόμενα λάθη, οι στερεοτυπικές απ-όψεις μας για τον άλλο, αναπτύσσονται σε ένα θαυμάσιο έντυπο οικοδόμημα στο οποίο κυριαρχούν το λευκό και το μαύρο, η ποικιλία διάταξης των κόμικ πάνελ, οι αυθεντικές πηγές, οι συνεχείς χρονικές μετατοπίσεις, η μείξη φαντασίας και πραγματικότητας.
Ο τελευταίος Έλληνας της Σμύρνης, της Ελένης Δικαίου
Σκληρό, ρεαλιστικό, συγκινητικό ιστορικό μυθιστόρημα από την Ελένη Δικαίου που αισθάνεσαι ότι δεν θέλει την παραγραφή της μνήμης, ούτε και την παραχάραξη της ιστορίας σε μια εποχή όπου το στρογγύλεμα και η πολιτική ορθότητα των ισορροπιών φύονται γρηγορότερα κι από τα μανιτάρια μετά τη βροχή. Η γραφή της σε αρκετά σημεία είναι καθηλωτική, η συνοχή των γεγονότων με το παρόν καλοδουλεμένη, ενώ φανερά απέχει του εκβιασμένου μελοδραματισμού και των συναισθηματικών εξαναγκασμών, καθώς η συγκίνηση έρχεται αβίαστα από την φυσική σκληρότητα των γεγονότων και την προσεγμένη αφήγηση.
Διαβάστε ακόμα:
Η Μυρτώ και η Σμύρνη των θαυμάτων, των Ζ. Ζαμπακίδη-Β. Μαρκάκη
“Αυτό το καλοκαίρι θα περάσω ζάχαρη!”
Όπως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος, το 1921, η Χιωτοπούλα Μυρτώ ετοιμάζεται να επισκεφτεί τους συγγενείς της στη γειτονική Σμύρνη για να περάσει το καλοκαίρι μαζί τους. Οι διακοπές στη “Σμύρνη των θαυμάτων” είναι πάντα μαγικές και επιφυλάσσουν πολλές εκπλήξεις για μικρούς και μεγάλους.
Αλίμονο, κάπου μακριά ηχούν τα τύμπανα του πολέμου…
Όμως, τι κι αν τα σύννεφα πάνω από τη Μικρά Ασία πυκνώνουν; Οι κάτοικοι του “Παρισιού της Ανατολής” απολαμβάνουν τις χάρες της πιο θαυμαστής πόλης.
Ένα βιβλίο για τη ζωή στη Σμύρνη στις αρχές του 20ού αιώνα, και τις αναπάντεχες και ξεχωριστές ομορφιές μιας από τις πιο ξακουστές πόλεις του ελληνισμού.
Ο μεγάλος αποχαιρετισμός, της Γαλάτειας Γρηγοριάδου – Σουρέλη
Η χαρά και η πίκρα, η γεύση της ελευθερίας και του χωρισμού, η αναμονή και η νοσταλγία, η ελπίδα και η απογοήτευση, το άμετρο θάρρος αλλά και ο φόβος, η ανθρωπιά και η πίστη, όλα υπάρχουν σ’ αυτό το δυνατό μυθιστόρημα. Όμως εκείνο που αναδίνεται έντονα μέσα από τις σελίδες του είναι αυτή η υπέροχη αίσθηση της συνέχειας. Ο παλιός κόσμος και ο σημερινός, άρρηκτα δεμένοι με τον κρίκο που όλοι μάθαμε να σεβόμαστε. Την Ιωνία.
Η πίσω αυλή, της Μαρίας Δασκαλάκη
Όταν η Ζωή μετακομίζει με την οικογένειά της στη Νάξο, τόπο καταγωγής της μητέρας της, ανακαλύπτει ένα νησί που θα λατρέψει. Η Ζωή γεννήθηκε με ημιτελές το ένα της χέρι. Τα μισοτελειωμένα αγάλματα και κτίσματα που συναντά στις εξερευνήσεις της στο κυκλαδίτικο νησί την κάνουν να νιώθει μέρος του τόπου.
Το καλοκαίρι των παιδιών αποκτά μεγαλύτερο ενδιαφέρον όταν βρίσκουν ένα μπαούλο στην αποθήκη τους με πράγματα των προ-προγιαγιάδων τους από τον τόπο καταγωγής τους, τη Σμύρνη. Στην παρέα έχει προστεθεί και ο γείτονάς τους, ο Νικόδημος. Η γιαγιά Κυριακή αναλαμβάνει την ξενάγησή τους στην ιστορία της Σμύρνης των αρχών του προηγούμενου αιώνα, λέγοντάς τους έτσι όσα οδήγησαν σε μία από τις μεγαλύτερες καταστροφές της ανθρωπότητας.
Πώς συνδέεται η βελανιδιά της αυλής τους με όλα αυτά;
Τι ανοίγουν όλα εκείνα τα κλειδιά που ανακάλυψαν τα παιδιά μέσα στο μπαούλο; Θα καταφέρουν να εξιχνιάσουν και τούτη τη μυστική αποστολή;
Τα κοριτσάκια με τα ναυτικά, της Ελένης Δικαίου
Είναι η αληθινή ιστορία μιας οικογένειας, προορισμένης να ζει εκεί όπου όλα ήταν ζεστά και μαλακά, που ρούφαγαν οι άνθρωποι τα μπερκέτια και την αγάπη ο ένας του άλλου. Μπροστά από τα δίδυμα κοριτσάκια, το Κατινάκι και τη Μαρίτσα, περνάνε όσα σημάδεψαν το λαό της Ιωνίας, από τις ευτυχισμένες μέρες ως το αναγκαστικό ρίζωμα στους προσφυγικούς συνοικισμούς.
Το μισό πιθάρι, της Φωτεινής Φραγκούλη
Μια κόκκινη κλωστή ενώνει ανθρώπους, τόπους, ιστορίες. Ενώνει τη μικρή Ελένη με τον παππού και το νησί της. Το νησί με τη στεριά απέναντι. Καλοκαίρι, χειμώνες, καρπούζια, γλυκά του κουταλιού, αστεία, τραγούδια, περιπέτειες. Πράματα και θάματα ξεχειλίζουν από το μισό πιθάρι στο υπόγειο του σπιτιού της Ελένης. Πράματα και θάματα. Και ένα μυστικό! Το ξέρουν κάποια παιδιά του χωριού και τα μικρά αλεπουδάκια. Ποιο είναι το αυτό το μυστικό;
Βραβείο Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου (2000)
Βραβείο Λογοτεχνικού περιοδικού Διαβάζω (2000)
Σμύρνη, η αρχόντισσα της Μικράς Ασίας
Η Μικρά Ασία έγινε για τους Έλληνες μια ακόμη πατρίδα, όπου άνθισε ο Ελληνισμός και γράφτηκε σπουδαία ιστορία που απαριθμεί κοντά τρεις χιλιάδες χρόνια. Πολυαγαπημένη πόλη της για τους Έλληνες ήταν η πανέμορφη Σμύρνη, η γενέτειρα σπουδαίων προσωπικοτήτων.
Τον Σεπτέμβριο του 1922, μετά από μία σειρά ιστορικών γεγονότων και πολεμικών επιχειρήσεων, η Σμύρνη πυρπολείται από τον τουρκικό στρατό και οι Έλληνες της Μικρασίας εκδιώκονται. Γύρω στους 500.000 πρόσφυγες φυγαδεύονται στα ελληνικά νησιά, τον Πειραιά, τη Θεσσαλονίκη και αλλού.
Όσοι Έλληνες Μικρασιάτες κατόρθωσαν να φθάσουν στη Ελλάδα, βρίσκονταν σε κατάσταση τραγική. Αγωνίστηκαν, όμως, να ξαναδημιουργήσουν τη ζωή τους διατηρώντας άσβεστη τη μνήμη του τόπου, όπου γεννήθηκαν.
Η ιστορία των Ελλήνων της Μικράς Ασίας είναι ένα σπουδαίο κομμάτι της ελληνικής ιστορίας που οφείλουμε όλοι να γνωρίζουμε κρατώντας όλα τα καλά, για να αισθανόμαστε υπερήφανοι, και όλα τα άσχημα, για να μην επαναλαμβάνουμε ως λαός και έθνος τα λάθη του παρελθόντος.
Για παιδιά 5-8 περίπου ετών
Το άγαλμα που κρύωνε, του Χρήστου Μπουλώτη (εικ.: Φωτεινή Στεφανίδη)
«Αυτή η ιστοριούλα , πέρα για πέρα αληθινή, έγινε πριν χρόνια σ’ένα μουσείο» Κι είναι η ιστορία ενός μικρού, μόλις 63 εκατοστά, μαρμάρινου αγάλματος που αναπαριστά ένα βοσκόπουλο με κάπα που κρατάει αγκαλιά ένα σκυλάκι.
Το 1922 βρέθηκε σε ανασκαφές στο Γεροντικό της Νύσσσας αλλά δεν πρόλαβε να χαρεί τον ήλιο της πατρίδας του. Λόγω της Μικρασιατικής καταστροφής μεταφέρθηκε στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας. Η διάσημη αρχαιολόγος και διευθύντρια του Μουσείου, δεδομένου ότι το αγαλματάκι ήρθε από την αντίπερα όχθη, το ονόμασε Προσφυγάκι. Πρόσφυγας δεν ήταν άλλωστε; Τα χάδια της Σέμνης, δηλαδή της Κλεοσέμνης Παπασπυρίδη-Καρούζου, πρώτης γυναίκας εφόρου του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, λαχταρούσε το προσφυγάκι. Και ήθελε να μοιραστεί μαζί της τη νοσταλγία για την πατρίδα του και τα χρόνια περνούσαν και η νοσταλγία μεγάλωνε.
Αντίο, Σμύρνη, της Ιωάννας Μπαμπέτα (εικ.: Άρτεμις Πρόβου)
Πρόκειται πράγματι για την καταστροφή της Σμύρνης μέσα από τα μάτια των παιδιών. Για την ακρίβεια μέσα από τη ματιά ενός παιδιού. Και είναι μια αυθεντική παιδική ματιά που φανερώνει πώς εισέπραξε (ή θα μπορούσε να είχε εισπράξει) ένα παιδί 7-10 ετών τα γεγονότα από το 1919 με την έλευση του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη μέχρι το 1922 και την καταστροφή της πόλης και του πλούσιου ελληνικού στοιχείου. Συμπαθεί τους Τούρκους, ο κολλητός του είναι Τούρκος, δεν έχει χώρο για μίσος στην καρδιά του, ούτε ο Ασλάν από την άλλη, γεγονός που δείχνει την επιλογή της συγγραφέα ότι τα παιδιά βάζουν τον άνθρωπο και την καρδιά πάνω από εθνικότητες. Κι αυτό διόλου δεν απέχει από την πραγματικότητα, μέχρι τη στιγμή που οι μεγάλοι θα τα γεμίσουν με τις ιδεοληψίες και τους φανατισμούς τους.
Η υπόσχεση, της Άννα Κονόμος (επανέκδοση)
Μια Ελληνίδα και μια Τουρκάλα -οι επτάχρονες φίλες Ευγενία και Φάτμα- ζουν σ’ένα μικρό χωριό στα περίχωρα της Σμύρνης. Το 1922, ο πόλεμος και η καταστροφή της αγαπημένης τους πόλης θα τις χωρίσει για πάντα. Το μόνο που τις ενώνει είναι μια μυστική υπόσχεση.
Ένα παραμύθι για τη δύναμη της φιλίας και της μνήμης, με φόντο τις ανταλλαγές πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας το 1922-24.
