Ο διακεκριμένος συγγραφέας και μεταφραστής Μιχάλης Μακρόπουλος γράφει στο ELNIPLEX σκέψεις του από τη μετάφραση στα ελληνικά των βιβλίων του σπουδαίου William Golding, Μύησις ταξιδευτού και Σε απόσταση αναπνοής από την τριλογία Ως τα πέρατα της γης (To the Ends of the Earth), η οποία ολοκληρώνεται με το βιβλίο Fire Down Below.
#diavazoume, #ELNIPLEX, #dioptra
Όσο κι αν ένας επαγγελματίας μεταφραστής φτιάχνει σταδιακά μια εργαλειοθήκη και μαθαίνει σε ποια περίπτωση και με ποιον τρόπο θα χρησιμοποιήσει το κάθε εργαλείο, κάθε μετάφραση είναι μια πρόκληση. Από έναν κόσμο, αυτόν του βιβλίου του οποίου τη μετάφραση έχεις μόλις τελειώσει, βρίσκεσαι σε έναν ολωσδιόλου νέο: στον κόσμο του βιβλίου που μεταφράζεις τώρα ꟷ και πρέπει πολύ γρήγορα να φτιάξεις έναν νέο χάρτη από «τρόπους» και «λέξεις», που με τον χρόνο και την πείρα ωστόσο σε γενικές γραμμές υπάρχουν ήδη στην εργαλειοθήκη σου. Για ένα «απλό» βιβλίο (αν κι ένα βιβλίο δεν είναι ποτέ ολότελα «απλό» για τον μεταφραστή), για ένα βιβλίο που πατάει λιγότερο στο ύφος και πιο πολύ στην πλοκή, αυτός ο χάρτης φτιάχνεται γρήγορα, μέσα σε λίγες μόλις ημέρες.
Τα πράγματα ωστόσο απέχουν παρασάγγας όταν ο συγγραφέας είναι στιλίστας, με λόγο πολλές φορές κρύφιο: με την αμφίσημη χρήση συχνά της λέξης, που απαντάται στην ποίηση και λιγότερο στην πεζογραφία. Όχι όμως και στην καλή πεζογραφία, που ταυτόχρονα πετυχαίνει δύο πράγματα φαινομενικά αντίθετα μεταξύ τους: τη φραστική ακρίβεια και τη νοηματική αμφισημία. Όσο νοηματικά μονοσήμαντες είναι οι λέξεις στη μέτρια λογοτεχνία, άλλο τόσο είναι η φραστική διατύπωση ανακριβής πολλές φορές.
Η πρόκληση όταν ανέλαβα να φέρω στα ελληνικά πρώτα τα δύο μυθιστορήματα από τα τρία της ναυτικής τριλογίας του νομπελίστα William Golding, ενός συγγραφέα που αγαπώ βαθιά, και κατόπιν το Κωδωνοστάσιο (κι ελπίζω στο μέλλον τους Κληρονόμους ή το Μάρτιν ο φαταούλας), ήταν να υπηρετήσω όσο γινόταν πιο πιστά τούτα τα δύο χαρακτηριστικά ενός σπουδαίου πεζογραφήματος: τη φραστική ακρίβεια και την πολυσημία συχνά του νοήματος ꟷ και εξυπακούεται τον ρυθμό του κειμένου, με μια μετατόπισή του από την αγγλική, μια γλώσσα σε γενικές γραμμές πιο βραχύλογη και με μικρότερες λέξεις, στην ελληνική με την «πλατύτερη» λέξη και φράση. Αν η κάθε λέξη ήταν προϊόν σκέψης, άλλοτε στιγμιαίας κι άλλοτε εκτενέστερης, ο ρυθμός ήταν καθαρά θέμα διαίσθησης. Η σκέψη είναι το εργαλειακό ήμισυ της μετάφρασης και η διαίσθηση το άλλο μισό: το ποιητικό. Η γρήγορη σκέψη και η οξυμένη διαίσθηση. Για τον επαγγελματία μεταφραστή ο χρόνος είναι πάντα εχθρός.
