Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1979. Σπούδασε αρχιτεκτονική στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Στην ίδια σχολή, στην κατεύθυνση του μεταπτυχιακού προγράμματος «Σχεδιασμός-Χώρος-Πολιτισμός», μελέτησε τη σχέση αρχιτεκτονικής και κινηματογράφου. Εργάζεται ως αρχιτέκτονας μηχανικός, ενώ έχει συμμετάσχει στη σκηνογραφική επιμέλεια θεατρικών παραστάσεων και κινηματογραφικών ταινιών. Την αγαπάει την αρχιτεκτονική, την ψάχνει παντού, τη βλέπει και πέρα από τα αμιγή της σύνορα.
Ο Κύκλος των Κυκλάδων είναι το πρώτο βιβλίο της για παιδιά. Το ξεχωρίσαμε αμέσως, εισήλθε ασφαλώς στη δύσκολη Χρυσή Λίστα 2022 στα μόλις οκτώ ελληνικά βιβλία γνώσεων της λίστας, ενώ εισήλθε και στη βραχεία λίστα της ΙΒΒΥ- Κύκλος του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου 2022.
Από τις εκδόσεις Κέδρος κυκλοφορεί και το πρώτο βιβλίο της για ενήλικες, Ο καθρέφτης που καπνίζει (2019).
Της αρέσει να κολυμπάει, να διαβάζει βιβλία στις παραλίες των Κυκλάδων, να φωτογραφίζει ασταμάτητα στα νησιά και να φτιάχνει ευφάνταστα κολάζ!
Η Βάσια Εξάρχου σε #Συνέντευξη στο #ELNIPLEX.
Καλώς ήρθατε στο ELNIPLEX, ευχαριστούμε για την τιμή.
Ευχαριστώ κι εγώ για τη φιλοξενία στον όμορφο διαδικτυακό σας χώρο.
Όσοι επιλέγουν να δώσουν για αρχιτεκτονική συνήθως δεν έχουν μάτια για αλλού. Είστε μία από αυτές;
Τρέφω μεγάλη αγάπη για την αρχιτεκτονική. Οι αρχιτεκτονικές σπουδές εξασκούν τη φαντασία, σε γεμίζουν με γνώσεις και παραδείγματα για να μπορείς να επεξεργαστείς δικές σου ιδέες και να σχεδιάσεις. Όμως, η πραγματικότητα της δουλειάς και η γραφειοκρατία που τη συνοδεύει σε προσγειώνουν κάπως άτσαλα μετά από τις σπουδές. Ως χώρα, δεν έχουμε αντιληφθεί τη σημασία της αρχιτεκτονικής, δεν έχουμε κατανοήσει τον ρόλο της. Οι πόλεις μας χτίστηκαν βιαστικά, με κριτήρια κέρδους, χωρίς αρχιτέκτονες. Θα έλεγα ότι τα περιθώρια στην Ελλάδα είναι στενά, η νοοτροπία μας δεν έχει εκπαιδευτεί στη διαδικασία και τα οφέλη του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού. Ένιωσα πολλές φορές την ανάγκη να ξεφύγω σε άλλα καλλιτεχνικά πεδία για να εκφραστώ. Η αρχιτεκτονική παιδεία μού έδωσε ακόμα τα εφόδια για να μπορώ να πειραματιστώ σε διαφορετικούς καλλιτεχνικούς χώρους. Εξάλλου, η έννοια της δομής και της μορφής είναι κοινή σε όλες τις αναπαραστατικές τέχνες, όπου δηλαδή καλείσαι να σχεδιάσεις.
Τι σημαίνει για εσάς; Είναι τέχνη και επιστήμη μαζί;
Η αρχιτεκτονική συνδυάζει πολλές τέχνες και επιστήμες, κι αυτό φαίνεται και από το πρόγραμμα σπουδών της.
Η αρχιτεκτονική συνδιαλέγεται με τη ζωγραφική, τη γλυπτική στο επίπεδο αναζήτησης της μορφής, αλλά και σαν επιστήμη πέρα από τις γνώσεις στατικής και δομικής που απαιτεί, αναζητά στη μελέτη της κοινωνιολογίας, της ανθρωπολογίας τις ρίζες και τους μελλοντικούς της στόχους.
Η αρχιτεκτονική των πόλεων είναι μια κατεύθυνση που με απασχόλησε πολύ. Η αρχιτεκτονική είναι παντού, καθώς σκηνοθετεί τον χώρο που ζούμε καθορίζει την ποιότητα της ζωής μας και επιδρά στον ψυχισμό μας.
Συνδυάζετε την αρχιτεκτονική με κινηματογράφο, με θέατρο. Μαγέψτε μας λίγο…
Στο μεταπτυχιακό μου στην αρχιτεκτονική σχολή του Ε.Μ.Π. ήθελα να αναδείξω τη σχέση αρχιτεκτονικής και κινηματογράφου. Μελέτησα τις «ταινίες των παραγκουπόλεων», αυτές που έρχονται κυρίως από τη Λατινική Αμερική, με ήρωες παιδιά των παραγκουπόλεων. Ο κινηματογράφος μέσω εικόνων- κάδρων ρίχνει βλέμματα πάνω στις πόλεις και φωτογραφίζει τα όριά τους. Αυτά τα όρια σημαδεύουν τις ζωές των παιδιών και τις δοκιμάζουν με βάναυσο πολλές φορές τρόπο. Όλες οι τέχνες πολλές φορές καταπιάνονται με σκληρά θέματα της πραγματικότητας. Τέτοια θέματα μπορούν να μας προσανατολίσουν στην αναζήτηση της πηγής των προβλημάτων και σε λύσεις για να βελτιώσουμε τα πράγματα.
Τρέφω μεγάλη αγάπη για τον κινηματογράφο. Η αδερφή μου, Σοφία Εξάρχου είναι μια καταξιωμένη σκηνοθέτης στον χώρο αυτό. Είχα την ευκαιρία και δούλεψα μαζί της όπως και στην σκηνογραφική επιμέλεια άλλων ταινιών μεγάλου και μικρού μήκους. Έχω φτιάξει μακέτες για να στηθεί μια ολόκληρη φανταστική πόλη στην ελληνική μεγάλου μήκους ταινία «Νορβηγία» και για μια ακόμη μικρού μήκους του ίδιου σκηνοθέτη. Η μακέτα είναι αγαπημένο μου εργαλείο και τη χρησιμοποιούμε πολύ στην αρχιτεκτονική. Η ίδια μπορεί να διαδραματίσει ιδιαίτερο ρόλο και στον κινηματογράφο και στο θέατρο.
Στο θέατρο έχω σκηνογραφήσει δύο παραστάσεις: ένα έργο του Ιονέσκο, το Αμεντέ ή πώς να το ξεφορτωθούμε στο Από μηχανής θέατρο και μια θεατρική παράσταση που βασίστηκε στην πραγματική ιστορία παιδιών από το ιταλοεβραϊκό σχολείο Umberto Primo της Θεσσαλονίκης που ήρθαν αντιμέτωπα με τη φρίκη των ναζιστικών στρατοπέδων. Είχαμε την ευκαιρία να μεταφέρουμε την παράσταση Οι μαθητές του Umberto Primo στο Μέγαρο Μουσικής της Θεσσαλονίκης, εκτός από την Αθήνα.
Η αγάπη σας για τις Κυκλάδες πώς προέκυψε; Καταγωγή; Ταξίδι; Κάρμα;
Η αγάπη μου για τις Κυκλάδες είναι ουσιαστικά η αδυναμία που έχω στο τοπίο αυτών των νησιών, στην αίσθηση ελευθερίας που μου χαρίζει. Σαν να βρίσκω τον εαυτό μου στις Κυκλάδες. Αν με ρωτήσετε πού θα ήθελα να έχω περάσει τα παιδικά μου χρόνια, θα σας απαντούσα αμέσως: Σε κάποιο νησί των Κυκλάδων. Αν δεν καταφέρω να βρεθώ στις Κυκλάδες το καλοκαίρι, νιώθω ότι δεν το κατάλαβα.
Πείτε μου γι’ αυτά τα φωτογραφικά κολάζ που φτιάχνετε…
Οι Κυκλάδες είναι ένα περιβάλλον στο οποίο μου αρέσει να φωτογραφίζω. Φωτογραφίζω ασταμάτητα. Στο βιβλίο έχω συμπεριλάβει αρκετές δικές μου φωτογραφίες. Παράλληλα, η τέχνη του κολάζ με συναρπάζει, με ενδιαφέρουν οι σουρεαλιστικές της καταβολές. Καταφεύγω συχνά στο κολάζ σαν εργαλείο σε κάποια δουλειά, αρχιτεκτονική, θεατρική, κινηματογραφική.
Ο κύκλος των Κυκλάδων σαν βιβλίο απαιτούσε το συνδυασμό πολλών διαφορετικών εικόνων και το κολάζ αποδείχθηκε ιδανικό μέσο για να τις συνθέσω. Ασπρόμαυρες φωτογραφίες, σκίτσα, μνημεία ή καλλιτεχνικά έργα, όλα συνδυάζονται για να αποδώσουν την πλούσια σε εικόνες ιστορία των νησιών.
Αυτή η αγάπη, λοιπόν, γίνεται βιβλίο. Πώς δουλέψατε για να προκύψει ένα τόσο απαιτητικό βιβλίο; Γιατί εικονογραφήσατε τρεις εικονογράφοι;
Ήθελα να γράψω μια ταξιδιωτική περιπέτεια με πρωταγωνιστές κάποια ζώα των Κυκλάδων και να δημιουργήσω ταυτόχρονα έναν ταξιδιωτικό οδηγό για παιδιά. Το βιβλίο απαιτούσε αρκετή έρευνα από τη μεριά μου για να καλύψω όλες τις πτυχές του χαρακτήρα των κυκλαδίτικων νησιών. Να κάνω νύξεις για την ιστορία, τους αρχαιολογικούς θησαυρούς, την αρχιτεκτονική, τις παραδόσεις των Κυκλάδων, το γεωλογικό τους ενδιαφέρον.
Ήταν μεγαλεπήβολο σχέδιο. Χρειάστηκα τη βοήθεια των συνεργατών μου για να επεξεργαστούμε τόσες εικόνες, να προσθέσουμε χρώματα, να επιμεληθούμε τους χάρτες και να προκαλέσουμε την περιέργεια των παιδιών. Νομίζω ότι από μια τέτοια ομαδική προσπάθεια που φέρει τη σφραγίδα του καθενός από εμάς, προκύπτει ένα αρκετά πρωτότυπο αποτέλεσμα.
Από την Σαντορίνη μέχρι την Αντίπαρο, 23 σταθμοί. Ταξιδέψατε παντού; Τι έμεινε ανεξίτηλο στη μνήμη σας;
Η αλήθεια είναι ότι δεν έχω ταξιδέψει σε όλα τα νησιά. Μου λείπουν κάποια από αυτά. Μέσω της έρευνας, νομίζω ότι μπόρεσα να τα προσεγγίσω. Εξάλλου οι Κυκλάδες είναι μια γεωγραφική ενότητα νησιών με κοινούς δεσμούς. Διατηρώ πολλές ανεξίτηλες εικόνες από τις Κυκλάδες, όπως από το μοναστήρι της Χοζοβιώτισσας στην Αμοργό, από την επίσκεψή μου στη Δήλο, από παραλίες στις οποίες αφιέρωσα ολόκληρες μέρες…
Τι σας εντυπωσίασε κατά την έρευνά σας που δεν το γνωρίζατε προηγουμένως;
Νομίζω πιο πολύ με έχει συγκινήσει η ιστορία της Γυάρου με τις φυλακές. Δεν μπορώ να «χωνέψω» πώς κάποιοι σκέφτηκαν να χτίσουν φυλακές πάνω σε ένα νησί, να στερήσουν την ελευθερία άλλων ανθρώπων και να μετατρέψουν το νησί σε τόπο βασανιστηρίων. Είναι ο ίδιος γεωγραφικός χώρος όπου άνθισε ο κυκλαδικός πολιτισμός στα αρχαία χρόνια.
Όπως ανακάλυψα μέσω της έρευνας, οι Κυκλάδες λόγω της απομόνωσής τους έγιναν τόποι εξορίας σε διάφορες ιστορικές περιόδους. Αρκετά συγκινητική είναι επίσης η ιστορία των μεταλλωρύχων της Σερίφου. Απάνθρωπες συνθήκες εργασίας που οδήγησαν στην πρώτη εργατική εξέγερση στην Ελλάδα. Άναψε σαν σπίθα αλλά στοίχισε και τη ζωή κάποιων ανθρώπων.
Η Κονσολίνα και ο Φερδινάνδος. Μοιάζουν με ονόματα καθολικών. Θέλατε να τονίσετε το καθολικό χρώμα πολλών εκ των νησιών;
Χαίρομαι που το προσέξατε. Ήθελα οι χαρακτήρες μου να έχουν ονόματα σχετικά με την ιστορία των νησιών, με κάποιες προσωπικότητες που έπαιξαν κάποιο ρόλο σε αυτά. Οι Κυκλάδες έχουν περάσει από τα χέρια πολλών κατακτητών. Τέτοιες περίοδοι έχουν αφήσει ένα ισχυρό αποτύπωμα στην αρχιτεκτονικό περιβάλλον των νησιών, όπως τα ενετικά κάστρα που βλέπουμε σε πολλά νησιά. Αλλά και πολλοί ξένοι ταξιδιώτες λόγω της δουλειάς τους, λόγω της έλξης που ένιωσαν, βρέθηκαν στα νησιά και τα αγάπησαν όπως γίνεται μέχρι και σήμερα.
Ο ερημίτης κάβουρας ο Φερδινάνδος πήρε το όνομά του από τον Φερδινάνδο Φουκέ διάσημο γεωλόγο που επισκέφτηκε τη Σαντορίνη το 1866 και μετά έγραψε το βιβλίο Santorin et ses éruptions (Η Σαντορίνη και οι εκρήξεις της). Η Κονσολίνα, η φώκια μονάχους μονάχους πήρε το όνομά της από τη σπηλιά της Κονσολίνας στην οποία βρήκε καταφύγιο η γυναίκα του Γάλλου κόνσολα (πρόξενου) στην Κίμωλο κατά τη διάρκεια μιας πειρατικής επιδρομής στον Μεσαίωνα. Ο Χριστόφορος ο αιγαιόγλαρος πήρε το όνομά του από τον Cristoforo Buondelmonti, ο οποίος υπήρξε Ιταλός καλόγερος και γεωγράφος και κατασκεύασε χάρτες του Αιγαίου και της Κωνσταντινούπολης. Ήταν ο πρώτος χαρτογράφος αυτών των περιοχών.
Υπάρχουν βέβαια και ονόματα ελληνικά, ονόματα από οικεία μου πρόσωπα που έχω συνδέσει με κάποια νησιά.
Υπάρχουν κάποιες αξίες, κάποιες γενικές αρχές πάνω στις οποίες δομείται και στηρίζεται ο πολυσυλλεκτικός κυκλαδικός πολιτισμός;
Εδώ θα σας παραθέσω ένα αγαπημένο μου απόσπασμα από τη συγγραφέα Βιρτζίνια Γουλφ και το βιβλίο της Περί της άγνοιας των αρχαίων ελληνικών, εκεί όπου μιλάει για την Οδύσσεια, τη σπουδαία θαλασσινή περιπέτεια που όλοι γνωρίζουμε:
Μπορούμε λοιπόν να αρχίσουμε την ανάγνωση διαβάζοντας βιαστικά σαν τα παιδιά που θέλουν να διασκεδάσουν, ώστε να μάθουμε τι συμβαίνει παρακάτω. Εδώ όμως δεν υπάρχει ίχνος ανωριμότητας∙ εδώ έχουμε να κάνουμε με πανούργους, επιδέξιους και παθιασμένους ενήλικες. Και ο κόσμος τους δεν είναι μικρός και περιορισμένος, καθώς πρέπει να διασχίσουν τη θάλασσα, που χωρίζει το ένα νησί από το άλλο με ξύλινα πλοιάρια, μετρώντας τις αποστάσεις με το πέταγμα των γλάρων. Είναι αλήθεια ότι τα νησιά δεν ήταν πυκνοκατοικημένα, ενώ οι κάτοικοι, αν και αναγκάζονταν να φτιάχνουν τα πάντα με τα χέρια τους, δεν ασχολούνταν διαρκώς με τη δουλειά. Οπότε είχαν τον χρόνο να αναπτύξουν μια κοινωνία γεμάτη αξιοπρέπεια και αρχοντιά, στηριγμένη σε μακρά παράδοση ηθών, τα οποία προσέδιδαν στις σχέσεις τους ευρυθμία, φυσικότητα και αυτοσυγκράτηση. Η Πηνελόπη διασχίζει την αίθουσα, ο Τηλέμαχος πηγαίνει για ύπνο, η Ναυσικά πλένει τα ασπρόρουχά της, και οι πράξεις τους φαίνονται γεμάτες ομορφιά, ακριβώς επειδή οι ίδιοι αγνοούν την ομορφιά τους∙ εκείνοι ό,τι έχουν το κατέχουν από γεννησιμιού τους, διαθέτουν την αυτογνωσία παιδιού, ωστόσο γνωρίζουν, χιλιάδες χρόνια πριν από την εποχή μας ζώντας στα μικρά νησιά τους, όλα όσα είναι να μάθει κανείς.
Κατά τη γνώμη μου τα λόγια της Βιρτζίνια Γουλφ συνοψίζουν αυτή τη διαφορετική ποιότητα της νησιωτικής ζωής. Ταιριάζουν με τις Κυκλάδες, αυτή την ιδιαίτερη συστάδα νησιών στο αρχιπέλαγος του Αιγαίου.
“Ο καθρέφτης που καπνίζει” ήταν το πρώτο σας βιβλίο. Θα επιστρέψετε στο ενήλικο κοινό μετά τις Κυκλάδες; Ή θα ακολουθήσει κάποιο άλλο παρόμοιο πρότζεκτ;
Θέλω να επιστρέψω στο ενήλικο κοινό. Εδώ και καιρό συλλέγω υλικό για ένα βιβλίο. Ένα ακόμα βιβλίο για μικρούς ταξιδιώτες γυρνάει κι αυτό στο κεφάλι μου, αλλά έχω την ανάγκη να συνεχίσω τη συνομιλία μου με τους μεγάλους.
Με μια λέξη/φράση γεμάτη Κυκλάδες…
Αγαπημένο σας νησί; Δεν έχω αποφασίσει, όσες φορές κι αν έχω ρωτήσει τον εαυτό μου.
Αγαπημένη σας παραλία; Το Λιβάδι στην Ηρακλειά.
Αγαπημένος περίπατος; Ο περίπατος για το αρχαϊκό λιοντάρι στη χώρα της Κέας.
Αγαπημένο αρχαιολογικό εύρημα/μνημείο; Η Μονή της Χοζοβιώτισσας στην Αμοργό.
Αγαπημένο φαγητό; Χταποδάκι στα κάρβουνα
Αγαπημένο έθιμο; Πανηγύρι Δεκαπενταύγουστου
Αγαπημένη προσωπικότητα; Ο γλύπτης Χαλεπάς από την Τήνο.
ΒΑΣΙΑ ΕΞΑΡΧΟΥ
Ο Κύκλος των Κυκλάδων
————
Ακόμα:
Ο καθρέφτης που καπνίζει
Διαβάστε
Ο κύκλος των Κυκλάδων, της Βάσιας Εξάρχου (εικ.: Δ. Δουράμπεης, Ά. Δαδούκη, Β. Εξάρχου)
