Τα βιβλία της θεωρούνται σταθμοί για την ελληνική παιδική λογοτεχνία. Το “Καπλάνι της βιτρίνας” το πρώτο της μυθιστόρημα, θεωρείται πλέον ένα κλασικό έργο της παγκόσμιας λογοτεχνίας για παιδιά, με συνεχείς επανεκδόσεις, πολλές μεταφράσεις και διακρίσεις στο εξωτερικό. Το σύνολο του έργου της είναι μεταφρασμένο και κυκλοφορεί σε πολλές χώρες ανά τον κόσμο. Αποτελεί πρέσβειρα της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας στο εξωτερικό. Το 2010 τιμήθηκε με το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του έργου της και το 2014 αναγορεύτηκε σε επίτιμη διδάκτορα του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, για να τιμηθεί με τον τρόπο αυτό η προσφορά και το έργο της στην παιδική λογοτεχνία. Το 2015 αναγορεύτηκε επίτιμη διδάκτωρ Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Πατρών. Γενιές παιδιών μεγάλωσαν και συνεχίζουν να μεγαλώνουν διαβάζοντας τα βιβλία της. Πρόσφατα κυκλοφόρησε ο “Μικρός Πρίγκιπας” μεταφρασμένος από την ίδια.
Το ELNIPLEX έχει την μεγάλη τιμή να φιλοξενεί σήμερα την κυρία Άλκη Ζέη.
Συνέντευξη στη Μαίρη Μπιρμπίλη και τον Απόστολο Πάππο
“Δεν πιστεύω ότι από ένα βιβλίο ποτέ μπορείς να γίνεις τίποτα…”
Πηγαίνετε σε σχολεία, έτσι δεν είναι;
Σε πολλά σχολεία, σε πολλά μέρη, σε απομακρυσμένες περιοχές, σε συνοικίες κι αυτό με φέρνει σε επαφή με τα παιδιά και είναι πολύ σπουδαίο! Ελπίζω να είναι και για τα παιδιά αλλά για μένα είναι πολύ σπουδαίο.
Τι σας λένε τα παιδιά;
Τα παιδιά έχουν διαβάσει τα βιβλία και μου κάνουν ερωτήσεις, πολλές και διάφορες πάνω σε αυτά. Έτσι είναι και πιο ζωντανή η συζήτηση. Γιατί αν πας απλώς να κάνεις μια συζήτηση, τα παιδιά δεν ξεθαρρεύουν να ρωτάνε, ενώ αν έχουνε αφορμή από ένα βιβλίο, ξεκινάνε. Άλλα έχουνε κάνει δουλειά με τους δασκάλους. Κάνουνε παρουσιάσεις, το παίζουνε, το έχουνε κάνει πολλά πράγματα που μένεις έκθαμβος πολλές φορές πώς τα καταφέρνουν οι δάσκαλοι και κάνουν όλα αυτά.
Εμείς μεγαλώσαμε ούτως ή άλλως με αρκετά βιβλία σας. Από τη νέα γενιά ποιο βιβλίο σας νιώθετε ότι έχει αγαπηθεί πολύ;
Ε, πάλι “Το καπλάνι της βιτρίνας” και “Ο Περίπατος του Πέτρου”, εξακολουθούν. Είναι στα πιο αγαπητά τους. Και με αυτά βρίσκουν οι δάσκαλοι αφορμή να τους μιλήσουν για διάφορα πράγματα. Για τον “Περίπατο του Πέτρου” βρίσκουν αφορμή να τους μιλήσουν για την αντίσταση, για τον πόλεμο, πράγματα που δεν τα μαθαίνουν καθόλου στο σχολείο. Τόσο που δεν τα μαθαίνουν και μπερδεύουν τις εποχές. Ένα παιδάκι στη Θεσσαλονίκη μου λέει “εγώ διάβασα τον Περίπατο του Πέτρου αλλά δε μου άρεσε το τέλος”. Του λέω “γιατί δε σου άρεσε το τέλος;”. Μου λέει “γιατί ο Γερμανός σκοτώνει το Σωτήρη”. Ο Σωτήρης είναι ένα αλητάκι που παίρνει μέρος στην αντίσταση. “Κι είναι καλό παιδί ο Σωτήρης” “Ναι”, του λέω, “μα οι Γερμανοί σκότωσαν και καλά παιδιά”. Λέει “εγώ έγραψα ένα δικό μου τέλος”. Του λέω πες μου το. Λέει “βγάζει ο Γερμανός να σκοτώσει το Σωτήρη αλλά εκείνη την ώρα χτυπάει το κινητό του. Βγάζει ο Γερμανός το κινητό του και το σκάει ο Σωτήρης”. Του λέω “μα είχε ο Γερμανός κινητό;” Και μου απαντάει “μα άμα δεν έχει ο Γερμανός κινητό ποιος θα έχει;” (γέλια). Καταλαβαίνεις λοιπόν, πώς μαθαίνει την ιστορία στο σχολείο.
Ένας άνθρωπος που έχει διαβάσει τον Περίπατο του Πέτρου ή άλλα σχετικά βιβλία, μπορεί να γίνει ακραίος στις απόψεις του;
Δεν πιστεύω ότι από ένα βιβλίο ποτέ μπορείς να γίνεις τίποτα. Αλλά ένα βιβλίο βοηθάει τουλάχιστον να μάθεις την ιστορία του τόπου σου, από πού έρχεσαι, τι κάνεις. Αυτό είναι σημαντικό. Και σίγουρα δεν το μαθαίνουν στο σχολείο. Η ιστορία σταματάει δε θυμάμαι που… Αυτό το περνάνε σε μια σελίδα.
Την αντίσταση και τον πόλεμο έτσι;
Ναι!
Γιατί γίνεται αυτό κατά τη γνώμη σας;
Ε, νομίζω γιατί δε θέλουν να πούνε ποιος έκανε την αντίσταση, ποιος ήταν εκεί τότε. Τα μπερδεύουμε με τον εμφύλιο μετά. Όπως δε γιορτάζουμε ποτέ την απελευθέρωση από τους Γερμανούς…
Αυτό είναι και δικιά μας απορία, κυρία Ζέη. Πώς γίνεται να μη γιορτάζουμε ποτέ το τέλος ενός πολέμου και να γιορτάζουμε μόνο την έναρξη;
Όπως όλοι οι λαοί, ε; Με πήρε τηλέφωνο μια ελληνογαλλίδα. Λέει να μας πείτε γι’ αυτήν την μέρα που όλος ο κόσμος χαιρότανε για την απελευθέρωση. Όχι λέω. Εγώ θα σας πω ότι ήμασταν μέσα στην μαύρη δυστυχία γιατί για εμάς είχε αρχίσει ο Δεκέμβρης του ’44 και μετά ήμασταν σε μια κατάσταση χάλι. Ούτε πανηγυρίζαμε, ούτε γιορτάζαμε. Δεν προφτάσαμε να το γιορτάσουμε εμείς πολλές μέρες.
Γιατί τσακωθήκαμε τότε;
Άρχισε νομίζω από το θέμα τότε που θέλανε οι αντάρτες να καταθέσουν τα όπλα. Ύστερα βοήθησαν λίγο στο δεύτερο αντάρτικο και οι σοβιετικοί που είχαν συμβουλεύσει το Ζαχαριάδη να πάρει μέρος στις εκλογές. Και το γράφει στο βιβλίο του ο Καραγιώργης που έγραφε το άρθρο “πάμε για εκλογές” και ξυπνάει το πρωί και βλέπει στην εφημερίδα να γράφει “¨Αποχή” και έμεινε ο άνθρωπος. Πήρε απόφαση χωρίς να ρωτήσει κανέναν και από εκλογές πήγαμε σε αποχή. Γιατί με τις εκλογές έστω 3 βουλευτές να είχαμε, θα είχαμε μια φωνή. Θα ήταν νόμιμο το κόμμα και δε θα μπορούσαν να συλλάβουν τον άλλο γιατί ήταν στο κόμμα. Εδώ έχουμε τους χρυσαυγίτες στη βουλή και δεν μπορούν να τους κάνουν τίποτα…
Αυτό πάλι, σε μια χώρα που γέννησε τη δημοκρατία;
Είμαστε τόσο πολύ δημοκρατία που φτάσαμε και στο άλλο άκρο!(γέλια)
Τι είναι αυτό; Μετεξέλιξη της κοινωνίας;
Μα νομίζω ότι λίγο λίγο ξεπηδάει και σε άλλες χώρες. Σ’ εμάς βρήκε αφορμή από την κρίση να πούνε στους ανθρώπους “θα σας βοηθήσουμε”. Οι άνθρωποι αφελείς, σου λέει “καλοί θα είναι αυτοί”. Ε, ύστερα βγήκαν στη φόρα και μαζεύτηκαν με το φόνο του παιδιού.
“Πώς ένα κόμμα αριστερό να συμβαδίζει με τον Καμμένο;”
Αυτό με την κρίση… Τι μας οδήγησε εκεί;
Πρώτα πρώτα γιατί ξανοιχτήκαμε πολύ. Πιστέψαμε ότι είμαστε καλά και αρχίσαμε αυτοκίνητα, εξοχικά, δάνεια για εξοχή, δάνεια για γάμο, δάνεια για όλα, πλημμυρίσαμε στα δάνεια. Και δε βγήκε και κανείς να σταματήσει και να πει “κοιτάξτε λιγάκι τι γίνεται, που είμαστε”
Το βλέπατε αυτό εσείς;
Όχι, δεν το έβλεπα ούτε εγώ.
Παρόλο που έχετε ζήσει τόσα, έτσι;
Ναι, αλλά δεν το φανταζόμουν τόσο πολύ.
Πρέπει να είναι κάποιος μυημένος στα οικονομικά για να το συλλάβει;
Ε, βέβαια. Ναι. Άμα δεν καταλαβαίνεις από αυτά… Και είναι και στον καθένα. Εγώ ας πούμε δεν ξόδευα πάνω από ο,τι μπορώ να ξοδέψω. Γιατί είμαι έτσι. Πολλοί γνωστοί μου κάνανε το ίδιο. Άλλοι δεν το κάνανε. Ξοδεύανε περισσότερο απ’ ο,τι μπορούσαν να ξοδέψουν.
Η αριστερά τώρα, αυτή η εκδοχή της που κυβερνάει για να το πω πιο σωστά… Τι είναι αριστερά κατά τη γνώμη σας κυρία Ζέη;
Το είπα σε μια συνέντευξη που μου πήρανε για τον Μικρό Πρίγκιπα στην Εφημερίδα των συντακτών και παρεξηγήθηκα. Και με ρωτήσανε τι σκέφτεστε για το ΣΥΡΙΖΑ κτλ. Και λέω αριστερά δε μπορεί να είναι όταν είναι μέσα τόσοι πολλοί από το ΠΑΣΟΚ, αρχισυνδικαλιστές, αρχιπασόκοι και τα λοιπά, πώς θα είναι αριστερά; Για μένα λέω, το ιδανικό μου, αριστερά ήταν Μπερλίγκουερ. Και βγαίνει η εφημερίδα με τίτλο “Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι αριστερά, είναι ο Μπερλίγκουερ”. Και μου λένε το πόσο σε βρίσανε στο facebook δε λέγεται. Λέω στο γιο μου “μα είναι δυνατόν να τους λέω άλλα και να βάζουν άλλα;”. Όχι, ότι δεν το είπα, αλλά το είπα αλλιώς. Μου λέει ο γιος μου “και τι να βάλουνε; Τον Μικρό Πρίγκιπα; Δεν πουλάει. Ο Μπερλίγκουερ θα πούλαγε”
Το πρόβλημά τους είναι, λέτε, αυτό το ανακάτεμα διαφόρων ιδεολογιών και προσώπων…
Δεν είναι ένα συγκροτημένο κόμμα που φτιάχτηκε σιγά σιγά. Ξεφύτρωσε από το 4%. Πώς πήγε εκεί που πήγε; Αφού μπήκε μέσα μέχρι η Ραχήλ Μακρή και ο Καμμένος. Πώς ένα κόμμα αριστερό να συμβαδίζει με τον Καμμένο; Αυτό μου στρίβει, δεν το καταλαβαίνω καθόλου.
Μπορεί αυτό το μόρφωμα να παράγει πολιτικό αποτέλεσμα;
Αν επικρατήσουν κάποιοι που είναι πιο συγκροτημένοι, μπορεί. Αν όμως επικρατήσουν οι άλλοι, δε νομίζω ότι θα σταθεί, θα γίνουμε…
Είστε αισιόδοξη;
Ε, είμαι. Εδώ βγήκαμε από άλλα πράγματα, δε θα βγούμε από αυτό;
“Θα μπούμε στο βιβλίο Γκίνες για τα φροντιστήρια…δεν υπάρχουν σε καμία χώρα της Ευρώπης”
Μίλησες πολύ για την πολιτική, Απόστολε, φτάνει. Να πούμε για την εκπαίδευση…
Στην εκπαίδευση νομίζω ότι μετράει η ιδιωτική πρωτοβουλία. Δηλαδή ο,τι κάνει κάθε δάσκαλος, κάθε καθηγητής μόνος του. Νομίζω ότι η ίδια η εκπαίδευση θέλει ξήλωμα κι από την αρχή. Κάτι στραβό έχει πάει εκεί. Γιατί αυτό για το οποίο είναι να μπούμε στο βιβλίο Γκίνες, τα φροντιστήρια, δεν υπάρχει σε καμία χώρα της Ευρώπης. Αυτό δεν το κοιτάμε. Τι πάει στραβά; Πάει το σχολείο. Γιατί αν τα μάθαιναν σωστά στο σχολείο, δε θα χρειάζονταν το φροντιστήριο. Τα παιδιά μου τελείωσαν στη Γαλλία το σχολείο, τα εγγόνια μου στις Βρυξέλλες. Δεν έχουμε πληρώσει μια δραχμή για φροντιστήριο. Ούτε για γλώσσες ούτε για τίποτα. Όλα μέσα στο σχολείο τα μάθανε. Αυτός είναι ο προορισμός του σχολείου. Άμα τα παιδιά τρέχουνε κάθε βράδυ σε ένα άλλο σχολείο για να μάθουνε αυτά που θα έπρεπε να μάθουνε στο πρωινό σχολείο…
Αν μπορούσατε να παρέμβετε. Σας καλούσε ένας Χ υπουργός και σας ζητούσε τη γνώμη σας…
Και ποιος θα με ακούσει; Εγώ δεν είμαι ούτε δάσκαλος, ούτε παιδαγωγός. Να μαζευτούν οι εκπαιδευτικοί και να πουν την γνώμη τους. Αλλά ποιος τους ακούει; Ο κάθε υπουργός βγάζει ένα σχέδιο, έρχεται ο άλλος και δεν κρατάει και κάτι καλό, το πάει από την αρχή πάλι. Τρελαίνονται τα παιδιά.
Είναι αυτή η σύγχυση μεταξύ των διαφόρων πολιτικών που ακολουθούνται ή δεν έχουμε βρει και έναν προσανατολισμό σαν κοινωνία, προς τα που θέλουμε να στρέψουμε την παιδεία μας δηλαδή…
Αυτό ακριβώς είναι. Δε ξέρουμε ακριβώς προς πού και τι θέλουμε να κάνουμε με την παιδεία. Γι’ αυτό καθένας λέει και μια γνώμη. Δόξα τω θεώ έχουμε και δασκάλους και καθηγητές στο πανεπιστήμιο που είναι μυαλωμένοι και γνωρίζουν. Αυτοί να μαζεύονταν και να τους άκουγαν τι θέλει η εκπαίδευση. Αλλά δεν έχει γίνει ποτέ αυτό.
Είμαστε σα λαός έτσι; Εσείς μας ξέρετε καλά υποθέτω…
Είμαστε λιγάκι άρπα κόλλα νομίζω. Ο καθένας νομίζει ότι ξέρει, ότι κατέχει την αλήθεια.
Η λογοτεχνία τι προσφέρει σε όλο αυτό;
Μπορεί και γράφει ο καθένας τη γνώμη του, λέει πράγματα που κανείς πλουτίζεται από αυτά. Αλλά δε μπορεί να τον σώσει η λογοτεχνία μόνο. Χρειάζονται κι άλλα πολλά. Δηλαδή δε μπορεί διαβάζοντας βιβλία μόνο να γίνεις σωστός και να μάθεις πολλά. Πρέπει κι άλλα πράγματα…
Τι άλλο του χρειάζεται για να βαδίσει σαν άνθρωπος προς καλύτερα μονοπάτια;
Από την αρχή του χρειάζεται ένα καλό σχολείο. Αυτό είναι το βασικό. Η καλή εκπαίδευση. Αν βγεις από σωστό σχολείο και έχεις καλή εκπαίδευση, μετά ξέρεις μόνος σου πώς να κινηθείς και τι δρόμο να ακολουθήσεις. Αλλά να έχεις γερές βάσεις. Βγαίνουν και δεν έχουν βάσεις.
Ένας καλός δάσκαλος τι χαρακτηριστικά έχει; Εσείς είχατε έναν θείο Πλάτων και τον παππού σας…
Καταρχήν την αγάπη στα παιδιά. Τώρα ο δάσκαλος κάνει αγώνα τη λίγη ώρα που έχει μέσα στο μάθημα να τους περάσει πράγματα, αξίες. Άμα δεις το δάσκαλο καταλαβαίνεις και τι παιδιά είναι. Και όσο πιο δύσκολα είναι τα πράγματα, τόσο πιο δύσκολο είναι και το έργο του δασκάλου. Γιατί δεν τον βοηθάει η πολιτεία να κάνει αυτά που θέλει γιατί είναι περιορισμένος.Έχει να βγάλει αυτήν την ύλη που πρέπει.
Έχει απαξιωθεί και ρόλος του κάπως στην κοινωνία. Εσείς που έχετε βιώσει και μια άλλη εποχή…
Τότε οι καλοί δάσκαλοι, οι φωτισμένοι, ήτανε πιο λίγοι. Και ένας να ήτανε, κρεμόσουν από αυτόν. Στη σχολή Αηδονοπούλου που ήταν ένας εξαίρετος καθηγητής, ξάδερφος του Καζαντζάκη, έκανε αρχαία ελληνικά και μέσα στα αρχαία μας μιλούσε για Ίψεν και πάρα πολλά. Και αφού είχα φύγει εγώ, τσακώθηκε με την διευθύντρια και έφυγε και έφυγε μαζί του όλη η τάξη. Πήγε σε άλλο σχολείο.
Ήταν σημαντική αυτή η σχολή για εσάς, έτσι;
Πολύ σημαντική. Και για την εποχή της ήτανε πάρα πολύ προοδευτική σχολή. Οι περισσότεροι καθηγητές της ήτανε αριστεροί. Και αυτός που ίδρυσε το σχολείο, ήτανε στην Ελβετία και είχε φέρει το ελβετικό σύστημα, να υπάρχει αυτοδιοίκηση στο σχολείο, να υπάρχει το περιοδικό, η εφημερίδα του σχολείου, υπήρχε ομάδα κουκλοθεάτρου, ομάδα του θεάτρου, ομάδα εφημερίδας. Εκτός από τα μαθήματα, έκαναν πάρα πολλά άλλα πράγματα. Ήταν πολλά χρόνια μπροστά.
Θα ήταν αλλιώς η ζωή σας αν συνεχίζατε στο προηγούμενο σχολείο;
Ναι, μπορεί. Εγώ στην καθαρεύουσα δεν μπορούσα να γράψω. Τα θέματα που μας βάζανε, η αστυφιλία και όλα αυτά… Η αδερφή κατέβαζε δέκα σελίδες και δεν την ένοιαζε καθόλου. Εγώ δε μπορούσα. Δε θα ξεδιπλωνόμουνα. Το σχολείο με βοήθησε πάρα πολύ.
Εκεί ήταν που κάνατε και το κουκλοθέατρο…
Ναι, εκεί. Τον Κλούβιο… Ο δικός μου Κλούβιος ήτανε ναυτάκι, τον πήραν και τον κάνανε παιδάκι. Και κάνανε και τη Σουβλίτσα. Εγώ είχα φύγει πια από την Ελλάδα…
Οι εξορίες, η “συμφιλίωση” της Χούντας και το καινούριο που θα γεννηθεί…
Είχατε πάει στη Σοβιετική Ένωση, έτσι;
Ναι…
Πώς είναι να αποχωρίζεσαι από τον σύζυγό σου… οκτώ χρόνια…
Έξι…
Έξι, ναι…και να μην μπορείς να φτάσεις στη χώρα όπου ζεις αυτός… Για εμάς είναι αδιανόητα αυτά τώρα…
Ναι… Πρώτα με πιάσανε, ήμουνα εξορία. Μετά γύρισα από την εξορία, δε μου δίνανε διαβατήριο. Μετά μου δώσανε διαβατήριο και δε μου δίνανε βίζα οι Σοβιετικοί…
Καλά οι δικοί μας εδώ ήτανε αυτοί που ήτανε και σας κυνηγάγανε. Οι Σοβιετικοί γιατί δε δίνανε βίζα;
Γιατί έπρεπε η κομματική οργάνωση να πάει να τους πει “δώστε της αύριο τη βίζα”. Αλλά αδιαφορούσε γιατί ο άντρας μου δεν ήταν από τους κολλητούς τους. Έκανε τη δουλειά του, ήτανε σκηνοθέτης, είχε την ομάδα του, δεν έγραφε ποιήματα γι’ αυτούς όπως ο Αλέξης Πάρνης για το Ζαχαριάδη.
Πώς ήταν η ζωή σας εκεί;
Ο Μάνος Ζαχαρίας, ο σκηνοθέτης, ήτανε πολλά χρόνια σύμβουλος κινηματογράφου με τη Μελίνα. Μένει στην Αίγινα. Είχα πάει με το γιο μου στην Αίγινα γιατί η Μαργαρίτα η Μαντά θέλει να γυρίσει μια ταινία για μένα και ήθελε να γυρίσει μερικά πλάνα από τα σχολεία. Και πήγαμε και βρήκαμε τον Ζαχαρία και θυμόμασταν όλα τα ωραία που ζήσαμε μαζί στην Τασκένδη και μετά στη Μόσχα. Τα άλλα όλα τα ξεχνούσαμε. Γελούσαμε. Νέοι ήμασταν… Ελπίζαμε…
Φεύγει η πίκρα με τον καιρό, έτσι δεν είναι;
Ναι, βέβαια!
Και γυρίζετε στην Ελλάδα και ξαναφεύγετε μόνοι σας αυτή τη φορά…
Μόνοι μας γιατί βλέπαμε ότι έναν έναν τους πιάνανε. Θα ερχόταν και η σειρά μας…
Δεν κοιτούσαν αν κάνετε συγκεκριμένες ενέργειες. Μόνο και μόνο ότι ήσασταν αριστεροί ήτανε το διαβατήριο για να…
Το περίεργο ήτανε ότι δεν είχανε πιάσει κανέναν από αυτούς που γύρισαν από τη Σοβιετική Ένωση. Και λέγαμε τι γίνεται; Θέλουνε να έχουνε καλές σχέσεις με τους Σοβιετικούς; Ύστερα καταλάβαμε ότι δε σηκώνει άλλο και πρέπει να φύγουμε… Φώναξαν τον άντρα μου στην αστυνομία, έτυχε να είναι δημοκρατικός αυτός του τμήματος του Παγκρατίου… Λέει “Κύριε Σεβαστίκογλου, είμαι υποχρεωμένος να σας ξανακαλέσω για περισσότερες ερωτήσεις”. Και ήτανε σα να του έλεγε “μάζεψτα και φύγε”. Κι έφυγε εκείνος αμέσως και μετά από ένα μήνα φύγαμε κι εμείς.
Εκεί είχατε δράση μαζί με άλλους Έλληνες…
Ναι! Εκεί έγινε η ενωμένη αντίσταση. Μελίνα, Μητσοτάκης, Θεοδωράκης, όλοι…
Ετερόκλητοι, έτσι;
Έγινε εκεί η πρώτη συμφιλίωση μετά τον εμφύλιο. Μιλούσαμε αριστεροί με δεξιούς, δεξιοί με αριστερούς.
Σας ένωσε η Χούντα, έτσι;
Αυτό λέω, είναι το καλό που έκανε η Χούντα. Που τέλειωσε ο εμφύλιος μαζί της.
Στη μεταπολίτευση βρήκατε, κυρία Ζέη, πολιτική έκφραση σε κάποιον φορέα, κόμμα;
Εμείς το κόμμα μας ήταν το κόμμα του εσωτερικού. Και ήμασταν πολύ χαρούμενοι όταν έγινε το σχίσμα στο Παρίσι… αλά Μπερλίνγκουερ. Αλλά…
Αλλά πάει και το εσωτερικού;
Πάει και το εσωτερικού…
Αισθάνεστε ότι έχουν διαψευστεί κάποια οράματά σας;
Κοιτάξτε… Εδώ κατέρρευσε ολόκληρη Σοβιετική Ένωση. Άρα κάτι πήγε στραβά. Κάτι καινούριο πρέπει να βγει. Αλλά μέσα στην ιστορία αυτό δε γίνεται γρήγορα. Περνά πάρα πολύς καιρός. Εδώ είναι πολύ λίγος ο καιρός που πέρασε ώστε να ξαναβγεί κάτι καινούριο. Τώρα προσπαθούνε από κόμματα. Καλά το ΚΚΕ έχει γίνει μουσείο. Αυτό πρέπει να το βλέπεις σα μουσείο, να πηγαίνεις να λες “έτσι ήτανε οι κομμουνιστές”. Αλλά για να βρεθεί κάτι καινούριο, όχι εδώ, παγκοσμίως, χρειάζεται ένα μεγάλο μυαλό, που να αρχίσει και να ακολουθήσουμε κι εμείς. Εγώ αυτό δε νομίζω ότι θα το προλάβω…
“Σιγά… εγώ έσωσα τον άντρα μου από τους Γερμανούς…”
Να αλλάξουμε θέμα… Διάβασα το βιβλίο η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της κι αισθάνθηκα ότι μιλάει κάποια έφηβη!
Να σας πω… Για να γράψω αυτό το βιβλίο πήγα τρία χρόνια στο κεντρικό συμβούλιο του ΚΕΘΕΑ. Μίλησα με πολλούς γονείς, με πολλά παιδιά. Αλλιώς δε μπορείς να το πλησιάσεις αυτό το θέμα. Γιατί ήθελα η ηρωίδα μου να είναι αληθινή. Εγώ δεν είχα κανένα κοντινό παιδί να παρακολουθήσω. Έτσι το έγραψα. Κι αυτήν την ηρωίδα μου την αγάπησα πολύ! Τόσο πολύ που είχα πάει στο Άαχεν, σε αυτήν την μικρή πόλη που είχα φίλους και είχα πάει εκεί ξανά και ένα βράδυ που άναβαν τα φανάρια στους δρόμους, νόμισα ότι την είδα να έρχεται.
Μου έχει κάνει εντύπωση μία ατάκα που λέει μέσα η γιαγιά ότι “σιγά εγώ έσωσα τον άντρα μου από τους Γερμανούς”…
…σιγά μη δε μπορέσω να σώσω αυτήν… (γέλια).
Έχετε πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία στα βιβλία σας, έτσι;
Στην Κωνσταντίνα δεν είχα ανάγκη αλλά κάπου χώθηκα (γέλια)
Κάπου διάβασα, στο Βήμα νομίζω, ότι το πρώτο βιβλίο που διαβάσατε ήταν το “Πετάει πετάει ο άνθρωπος” του Γεναρόπουλου (Πέτρου Πικρού)…
Μου το είχε φέρει ένας ξάδερφός μου που ήτανε κομμουνιστής…
Το πρώτο βιβλίο που διαβάσατε εσείς στα παιδιά σας;
Όχι, δε θυμάμαι γιατί τους έλεγα ιστορίες από τα παιδικά μου χρόνια. Θαρρώ μόνα τους το διαβάσανε το πρώτο. Όπως και τα εγγόνια μου ήθελαν να τους λέω τι έκανα εγώ και η αδερφή μικρή και τι έκανε η μαμά τους και ο αδερφός της μικροί.
Τώρα τα εγγόνια σας…
Μεγάλα πια. 28 είναι η εγγονή μου, 27 ο εγγονός μου. Ζουν στο Βέλγιο. Η εγγονή μου τώρα εργάζεται στο Παρίσι στο Ίδρυμα Ελληνικού Πολιτισμού…
Γράφει κάποιος;
Ο εγγονός μου έβγαλε και βιβλίο, μόνος του το τύπωσε, με μία γλώσσα αργκό! Που για να την καταλάβω! (γέλια)
“Η πιο μεγάλη βράβευση για μένα είναι ότι κυκλοφορεί το Καπλάνι της Βιτρίνας 52 χρόνια”
Θέλω δυο ερωτήσεις ακόμα. Δε θυμάμαι πώς σας κόλλησαν το περίφημο παρατσούκλι…’Το Κουτοκούλι”…
Ο παππούς μου θεωρούσε χαμένο χρόνο να περπατάει και περπατούσε διαβάζοντας κι εγώ νόμιζα ότι για να περπατήσεις καλά πρέπει να διαβάζεις. Ήταν τα ξαδέρφια μου τα μεγάλα, δέκα δώδεκα χρόνια μεγαλύτερα, με βλέπανε να περπατάω στην αυλή του παππού και να διαβάζω. Και λέγανε “κοιτάξτε το Κούλι, το Κουτοκούλι διαβάζει”. Κι έτσι έμεινε. Κι εμένα μ’ άρεσε.
Όμως τελικά για να περπατήσεις καλά μάλλον πρέπει να διαβάσεις…
Ναι! Ή νόμιζα ότι ο παππούς μου ήταν αρχαίος Έλληνας. Τριών χρονών ήμουνα, όλο για την αρχαία Ελλάδα μας μιλούσε, για μύθους και νόμιζα ότι ήτανε αρχαίος Έλληνας. Ήταν, έτσι, ψηλός, στητός με ένα γένι σαν του Δία!
Διάβασα κάπου ότι δε σας ενδιαφέρει να γράφετε συνέχεια…
Ναι. Είμαι ευτυχισμένη κι όταν γράφω κι όταν δε γράφω. Δηλαδή δεν γράφω για να εκτονωθώ. Δεν έχω ανάγκη να εκτονωθώ.
Πότε γράφετε;
Είναι αδύνατον να γράψω στην καθημερινότητά μου. Να είμαι το πρωί στο σχολείο ή να ταξιδεύω τη μία μέρα και την άλλη να γράφω. Είναι αδύνατον. Στις Βρυξέλλες γράφω. Πηγαίνω 3 γεμάτους μήνες το χειμώνα και είναι όλη η μέρα στη διάθεσή μου…
Εκεί γράφετε με την ησυχία σας…
Πήγα, γύρισα, τους λέω “ορίστε η μετάφραση του Πρίγκιπα”…
Πείτε και κάτι για τις βραβεύσεις…
Να σας πω ότι δεν μου κάνουνε και κάτι… Η πιο μεγάλη βράβευση για μένα είναι ότι κυκλοφορεί το Καπλάνι της Βιτρίνας 52 χρόνια. Αυτή είναι η μεγαλύτερη βράβευση για μένα….Γιατί αν είχα πάρει τα βραβεία και δεν κυκλοφορούσαν τα βιβλία, τι να τα κάνω; Και το Καπλάνι μάλιστα που κυνηγήθηκε τόσο πολύ. Δηλαδή ενώ στη Γαλλία το είχανε βάλει στον κατάλογο των 150 καλύτερων διεθνώς βιβλίων κι εδώ στέλνανε γράμματα στα υπουργεία “προς θεού να μην μπει μέσα στα σχολεία το βιβλίο”…
Στην Κύπρο μπήκε αμέσως όμως…
Στην Κύπρο πρώτα απ’ όλα! Οι Κύπριοι το έβαλαν κι αυτό και τον περίπατο του Πέτρου! Κι εδώ με την επιμονή των δασκάλων μπήκαν τα βιβλία. Κι εμείς οι συγγραφείς στην αρχή δε μπορούσαμε να πάμε στα σχολεία. Μετά που έγινε το ΕΚΕΒΙ αρχίσαμε…
Πάει κι αυτό…
Το κατήργησαν κι αυτό γιατί το θεώρησαν άχρηστο. Τώρα έχουμε πάρει φόρα και χωρίς το ΕΚΕΒΙ. Γιατί οι δάσκαλοι πια ξέρουνε και μας καλούνε.
Και τα παιδιά μας σας έχουν ανάγκη. Είναι αλλιώς όταν σας βλέπουν μπροστά τους. Κάνουν τη σύνδεση του βιβλίου με το πρόσωπο, έχει αξία γι’ αυτά!
Ένα παιδάκι, δευτέρα γυμνασίου στη Σκάλα Ωρωπού είχε διαβάσει το μολύβι φάμπερ. “Να σας κάνω μια ερώτηση;” μου λέει. “Ναι” του λέω. “Γιατί τότε είχατε ρωτήσει το κόμμα για να παντρευτείτε;”. Του λέω “ε, γιατί τότε άμα ήσουνα σε μια οργάνωση έπρεπε να ρωτάς”. Μου λέει “δηλαδή σα να λέμε δικτατορία”. Δώδεκα χρονών! Άντε απάντησέ του. Τα ‘στριψα από ‘δω, τα ‘στριψα από εκεί…. Τίποτα… (γέλια)
Υπάρχουν συγγραφείς παιδικών βιβλίων που εκτιμάτε;
Ναι, είναι η Φακίνου, η Μαρούλα Κλιάφα, η Ελένη Σαραντίτη και για τα πολύ μικρά παιδιά υπάρχουν πολλοί συγγραφείς αλλά δεν είναι της ειδικότητάς μου. Δηλαδή, εξαίρεση είναι ο Τριβιζάς που έχει φέρει ένα καινούριο πνεύμα στο παιδικό βιβλίο, ο Ηλιόπουλος και πολλοί άλλοι. Είναι τόσοι πολλοί πια. Και πιο λίγοι να ήμασταν… Κάποτε δε φτάναμε, τώρα περισσεύουμε…
Ο Μικρός Πρίγκιπας και οι… εξημερώσεις
Κλείνουμε με τον Μικρό Πρίγκιπα…
Ο άντρας μου είχε πάει λίγο καιρό πριν από μένα στο Παρίσι και είχε βρει να μείνουμε τον πρώτο καιρό στο ατελιέ ενός ζωγράφου που έλειπε. Ήταν ένα ατελιέ με ένα γραφείο, με μπογιές, χρώματα, ένα διπλό κρεβάτι που κοιμόμουν εγώ με τα παιδιά και ένα στρώμα που κοιμόταν ο άντρας μου. Το πρώτο βράδυ που πήγα κι εγώ εκεί, είπα κάτι να διαβάσω στα παιδιά. Το ατελιέ είχε σε μια μικρή βιβλιοθήκη τον Μικρό Πρίγκιπα. Τον πήρα και τον μετέφραζα κατευθείαν στα παιδιά. Και τους άρεσε πολύ, ξενυχτίσαμε να το διαβάσουμε. Τους άρεσε πολύ το σημείο που εξημέρωσε την αλεπού. Βγαίνει ο γιος μου -8 χρονών τότε- στην αυλή, και μετά γυρίζει και μας λέει “έκανα έναν φίλο, ένα παιδί, τον λένε Μπενούα”. “Πώς έκανες φίλο;”, του λέω. “Εσύ δε ξέρεις λέξη γαλλικά.”. Και μας λέει: “Τον εξημέρωσα!” (γέλια). Αυτός ο ο φίλος του έχει μείνει μέχρι σήμερα. Είναι φίλοι ακόμη, πηγαίνει ο γιος μου στη Γαλλία, έρχεται αυτός εδώ…
Είχατε μιλήσει με τον κύριο Κυριτσόπουλο;
Όχι. Γράφω εδώ (ανοίγει το βιβλίο) “τώρα πως κατάφεραν οι εκδότες μας και εξημέρωσαν τον Κυριτσόπουλο ώστε να γίνει φίλος με τον Μικρό Πρίγκιπα και να κάνει αυτά τα ωραία σχέδια, δε ξέρω” (γέλια)
Τον έχουμε γνωρίσει από κοντά και είναι…
Πολύ τρυφερός και πολύ γλυκός…
Κυρία Ζέη, σας ευχαριστούμε πάρα πολύ για την τιμή
Κι εγώ… κι εγώ…
