Τα βιβλία με φύλλα εργασίας μετρούν μερικές δεκαετίες. Οι εκδοτικοί οίκοι ωστόσο, οι περισσότεροι τουλάχιστον, συνήθως δημιουργούσαν είτε μόνοι τους στο ατελιέ τους πρόχειρα φύλλα εργασίας, είτε εμπιστεύονταν ανθρώπους που δεν είχαν καμία σχέση με την εκπαίδευση για να δημιουργήσουν εντελώς απλοϊκές και ακατάλληλες ασκησούλες ή τέλος εμπιστεύονταν ανθρώπους που σχετίζονταν έμμεσα ή άμεσα με την εκπαίδευση αλλά η ματιά τους πάνω στην παιδαγωγική επιστήμη είχε τελειώσει πριν πολλά χρόνια με αποτέλεσμα το βιβλίο να είναι τουλάχιστον παρωχημένο. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την κυκλοφορία πολλών πραγματικά ακατάλληλων βιβλίων, το χτίσιμο μιας κουλτούρας στο αγοραστικό κοινό ότι άσκηση για το 5χρονο ή το 7χρονο είναι αυτό κι αυτό, τίποτε άλλο.
Επένδυαν με μπόλικη χρυσόσκονη, γκλίτερ και αυτοκόλλητα την έκδοση, πουλούσαν αρκετά αντίτυπα, καθότι αυτά τα βιβλία γυάλιζαν στα παιδιά και όλα έβαιναν καλώς κατά τη γνώμη τους. Ήδη αναφερήκαμε στα τρία πρώτα μεγάλα προβλήματα:
1. Οι εκδοτικοί συμπεριφέρθηκαν ιδιαιτέρως επιπόλαια και σχεδόν αντιπαιδαγωγικά πάνω στο ζήτημα αυτό αντιμετωπίζοντας τις ηλικίες των 3-7 σαν μια χαριτωμένη καταναλωτική ομάδα.
2. Οι γονείς άφηναν τα παιδιά τους να διαλέξουν (άκουσον άκουσον) λες και το 5χρονο είναι σε θέση να επιλέξει ποιο βιβλίο θα του προσφέρει ουσιαστική γνώση και χαρά, άρα κανένα καλό βιβλίο του είδους δεν περπατούσε εκδοτικά αφού μπροστά στα αυτοκολλητάκια με τις πριγκίπισσες και τα στραφταλιζέ εξώφυλλα έχαναν τη μάχη της κερκίδας πριν καν αρχίσει ο αγώνας
3. Τα βιβλία εργασίας για παιδιά θεωρήθηκαν ένα κατώτερο είδος, ένα ευκολάκι που μπορούσε να το φτιάξει ο καθένας στο πόδι για να βγουν μερικά ευρώ.
Τι ζητάμε όταν βάζουμε ένα παιδί περίπου 4-7 ετών να κάνει μία άσκηση, ένα φύλλο εργασίας όπως τα αποκαλούμε; Αυτό είναι το βασικό ερώτημα στο οποίο πρέπει να έχουμε μια απάντηση. Να δούμε λοιπόν τι θα έπρεπε να ζητάμε;
Θα έπρεπε να ζητάμε να εξερευνήσουμε τη φαντασία του παιδιού, τη δημιουργικότητά του. Λέτε η φαντασία του παιδιού να τελειώνει στο "χρωμάτισε τον ελέφαντα γκρι";
Θα έπρεπε να ζητάμε να εξερευνήσουμε κατά πόσο απορρόφησε τις γνώσεις τις οποίες του παρείχε ένα Χ οργανωμένο πλαίσιο (το σχολείο, μια δραστηριότητα κτλ). Άρα η άσκηση που έκανε, θα έπρεπε με κάποιον τρόπο να εξέταζε τι μπόρεσε το παιδί να μάθει από κάτι στο οποίο ενεπλάκη.
Θα έπρεπε να ζητάμε να εξερευνήσουμε πάνω απ' όλα τον τρόπο σκέψης του, τον τρόπο επίλυσης ενός προβλήματος ή μιας κατάστασης.
Αντ' αυτού βομβαρδίζουμε τα παιδιά με εκατοντάδες ανούσια φύλλα εργασίας που όχι μόνο δεν εξερευνούν τίποτε από τα παραπάνω (ούτε σκέψη, ούτε φαντασία, ούτε καν τις στείρες γνώσεις) αλλά υποτιμούν καταφανώς το παιδί, την προσωπικότητα και τις ανάγκες του.
Τι νόημα έχει για ένα παιδί το "Κύκλωσε ό,τι είναι γκρι"; Τι θα καταλάβεις δηλαδή όταν σου κυκλώσει τον ελέφαντα, τον ιπποπόταμο και την μεταλλική ξύστρα του 1960 (γιατί σίγουρα η ξύστρα του παιδιού είναι χρωματιστή); Ότι το μυαλό του δουλεύει σωστά ή σε υψηλές στροφές; Είναι δυνατόν;
Τι νόημα έχει ένα φύλλο εργασίας όπου του λές "κύκλωσε ο,τι έχει σχέση με την 25η Μαρτίου" και του δίνεις επιλογές μια ελληνική σημαία, έναν τσολιά, ένα καριοφύλλι, ένα καρπούζι, ένα παγωτό και ένα παπούτσι; Δηλαδή υπάρχει 6χρονο παιδί με τη νοητική του λειτουργία απλώς επαρκή που να κάνει λάθος σε κάτι τέτοιο; Τι έχεις εξετάσει δηλαδή με ένα τέτοιο φύλλο εργασίας; Αν θεωρήσει το καρπούζι φρούτο που τρώμε μετά τον μπακαλιάρο της 25ης Μαρτίου;
Τι νόημα έχει ένα φύλλο εργασίας που ζητάς από το παιδί να βρει ποιος είναι ο κάδος ανακύκλωσης ανάμεσα σε 5 κάδους όταν εσύ, ο δάσκαλος ή ο γονιός, δεν το πήγες μία φορά να πετάξει ένα πλαστικό μπουκάλι σε έναν κάδο ανακύκλωσης; Μέσα από το χαρτί δηλαδή θα γνωρίσει την πραγματική ζωή; Μέσα από το χαρτί θα δράσει και θα κάνει το καθήκον του ως πολίτης;
Όλα αυτά τα φύλλα εργασίας και οι ασκήσεις δεν έχουν ΚΑΝΕΝΑ ΑΠΟΛΥΤΩΣ ΝΟΗΜΑ για τα παιδιά αυτής της ηλικίας. Και δυστυχώς οι εκδοτικοί οίκοι εξακολουθούν να βγάζουν με το σωρό τέτοια φύλλα εργασίας, άλλοτε νέτα σκέτα και άλλοτε με ένδυμα αυτοκόλλητα, καρτούν, ταινίες και επιτυχημένες αμερικάνικες παιδικές σειρές. Αλλά το παιδαγωγικό σκέλος, αυτό που πραγματικά θα έπρεπε να ενδιαφέρει έναν γονιό, είναι απολύτως γυμνό, πολλές φορές ακατάλληλο και επικίνδυνο για ένα παιδί που εθίζεται:
-ότι επιλύει μια άσκηση που ουσιαστικά του ζητάει μια βλακεία
-ότι τα πραγματικά προβλήματα λύνονται κατ' αυτόν τον τρόπο
-ότι ένα πρόβλημα έχει μία και μόνον απάντηση
Τα φύλλα εργασίας πρέπει να έχουν ανοιχτό ορίζοντα. Να επιτρέπουν αρκετές φορές και περισσότερες από μία σωστές απαντήσεις. Να ωθούν το παιδί να σκεφτεί κι όχι πάντα να αναζητεί μία απάντηση, συνήθως εντελώς απλοϊκή. Να δίνουν στον ενήλικα τη δυνατότητα να διαπιστώσει αν το παιδί κατανόησε σε βάθος κάτι. Να ρωτάς το παιδί "πόσες πέτρες νομίζεις ότι χρειάζεσαι για να περάσεις το ποτάμι" και όχι "ζωγράφισε εφτά πέτρες μέχρι απέναντι". Γιατί εφτά, ρε φίλε; Για να δεις αν ξέρει πόσο είναι το επτά; Θαρρείς έτσι θα κατακτηθεί ο αριθμός (μην παραθέσουμε επιστήμη και πηγές εδώ μέσα και το βαρύνουμε κι άλλο).
Αυτές οι ρηχές, φτιαγμένες στο πόδι ασκήσεις είναι πέρα για πέρα επικίνδυνες. Εν έτη 2017 να λες στο 5χρονο παιδί σου "φτιάξε μια τορπίλη και βύθισε το τουρκικό πλοίο";
Έλεος, λυπηθείτε τα παιδιά. Λυπηθείτε τα. Και κυρίως μην απορείτε για την κοινωνία που θα συγκροτήσουν σε λίγα χρόνια.
