Έλσα Μαρτίνεθ Χιμένεθ, Λεωνίδας Ρεμπελάκος, Χρήστος Σιορίκης*. Καθηγητές Ισπανικών στη Σχολή Μωραΐτη. Και εδώ και λίγες μέρες μάθαμε ότι είναι οι μεταφραστές του νέου θαύματος της ασυναγώνιστης ISOL, Αλφαβητάρι στο χέρι, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μάρτης. Γιατί είναι θαύμα αυτό το βιβλίο, το εξηγεί καλύτερα απ’ όλους η Μαίρη Μπιρμπίλη εδώ, στο ELNIPLEX.
https://www.elniplex.com/%cf%83%cf%85%ce%bd%ce%ad%ce%bd%cf%84%ce%b5%cf%85%ce%be%ce%b7-%cf%84%ce%b7%cf%82-isol-%cf%83%cf%84%ce%bf-elniplex/
Γιατί όμως αποφάσισαν να φέρουν στα ελληνικά, πέντε σχεδόν χρόνια μετά την κυκλοφορία του στα ισπανικά, ένα τόσο απαιτητικό βιβλίο και τι τους προ(σ)κάλεσε να το κάνουν; “Η Isol δεν ήρθε τόσο τυχαία στη ζωή μας, καθώς ήδη γνωρίζαμε το έργο της από άλλα βιβλία (σημ. ELNIPLEX: δείτε Noturno, Είναι καλό να έχεις ένα παπάκι, Νουμεράλια), μερικά από τα οποία είχαμε ήδη χρησιμοποιήσει σε γλωσσικά εργαστήρια στις τάξεις Ισπανικών του Δημοτικού στο σχολείο μας. Τον Ιούνιο του 2018 είχαμε τη χαρά να την υποδεχτούμε στο πλαίσιο του Φεστιβάλ ΛΕΑ (Λογοτεχνία εν Αθήναις) και ως καλεσμένη των Εκδόσεων Μάρτης και της Πρεσβείας της Αργεντινής. Το εργαστήρι που πραγματοποίησε στα ισπανικά με παιδιά ηλικίας 10 με 12 ετών ήταν βασισμένο στο Αλφαβητάρι στο χέρι (Abecedario a mano). Είχαμε ήδη προμηθευτεί την ισπανική πρωτότυπη έκδοση του βιβλίου και αμέσως αντιληφθήκαμε το πόσες δυνατότητες δημιουργικής αξιοποίησης έχει αυτό το ασυνήθιστο αλφαβητάρι. Έτσι, αυθόρμητα προτείναμε στην Ισόλ να μεταφέρουμε στα ελληνικά το βιβλίο. Κι έτσι έγινε”.
Αυτές τις δυνατότητες δημιουργικής αξιοποίησης μπορεί να τις αντιληφθεί αμέσως κάθε εκπαιδευτικός και γονιός που θέλει να δει μια διαφορετική μορφή εικονογραφημένου βιβλίου για παιδιά. Πόσο δύσκολο όμως ήταν να μεταφερθεί ένα βιβλίο που χρησιμοποιεί ένα διαφορετικό αλφάβητο; Στα αγγλικά το Hoy quiero asustar (Θέλω να σε τρομάξω) έγινε That’s not an answer. “Η μετάφραση-μεταφορά του βιβλίου έγινε από τα ισπανικά στα ελληνικά. Γνωρίζαμε την αγγλική και γαλλική απόδοση του κειμένου, οι οποίες όμως θεωρούμε ότι απέχουν από το ύφος και τον τόνο της Isol, πιθανόν λόγω νοοτροπίας. Αντιθέτως, παρότι το ελληνικό αλφάβητο διαφέρει σε μεγάλο βαθμό από το λατινικό, δε συμβαίνει το ίδιο με την αντίληψη των πραγμάτων. Για παράδειγμα, στο γράμμα άλφα που αναφέρετε, στο πρωτότυπο υπάρχει η φράση «Σήμερα θέλω να σε τρομάξω (Hoy quiero asustar)». Στη δική μας εκδοχή, διατηρώντας το ύφος και την ατμόσφαιρα της Isol, προτείνουμε το «Αγριεύω»”, μας εξήγησαν οι μεταφραστές του βιβλίου και είχαν απόλυτο δίκιο καθώς η εικόνα αλλά και το αργεντίνικο/ισπανικό πρωτότυπο δικαιώνει.
Άλλο ζήτημα που είχαν να λύσουν οι μεταφραστές ήταν η διαφορά πέντε γραμμάτων που έχει το 24άρι ελληνικό με το 29αρι ισπανικό αλφάβητο. Και η λύση δεν έρχεται αφαιρώντας τις αντίστοιχες 5 σελίδες των περισσευούμενων γραμμάτων. “Ο μικρότερος αριθμός γραμμάτων του ελληνικού αλφαβήτου σε σχέση με το ισπανικό προφανώς και δημιούργησε κάποια εμπόδια, αλλά και νέες δυνατότητες, τόσο σε επίπεδο γλωσσικό όσο και σε εικαστικό. Οι λέξεις, όπως λέει και η Isol, «είναι πολύ καλή κόλλα». Γι’ αυτό, ταίριαξαν με τις εικόνες και βοήθησαν τη δική μας δημιουργική διαδικασία που κατέληξε στην ελληνική εκδοχή του Αλφαβηταρίου στο χέρι”.
Τις μέρες που είχε έρθει η ISOL στην Αθήνα και της είχαμε πάρει εκείνη την υπέροχη συνέντευξη, είχαμε γράψει και το άρθρο Γιατί να διαβάσω τα βιβλία της ISOL όπου είχαμε κάνει μια περιήγηση στη δύναμη και τις αρετές των βιβλίων της που τα κάνουν τόσο ξεχωριστά. Πρωτοτυπία στη σύλληψη, ευρηματικότητα, διαδραστική σχέση με τον αναγνώστη, δυναμική αλληλεπίδραση εικόνας και λέξεων, οπτική του άλλου, είναι μόνο λίγα από τα χαρακτηριστικά των βιβλίων της Isol που πάντα μας προκαλεί να προσεγγίσουμε μη παραδοσιακά την πραγματικότητα και το ίδιο το βιβλίο. Ποια ήταν όμως μεγαλύτερη αρετή αυτού του βιβλίου της Ισόλ;“Η σύνδεση της εικόνας με τον λόγο είναι ένα βασικό χαρακτηριστικό του έργου της Isol. Ο τρόπος της να βάζει σε έναν παράξενο διάλογο τις λέξεις με τις εικόνες είναι ένα στοιχείο ελκυστικό που εμπνέει τόσο μικρούς όσο και μεγάλους· το μήνυμα ποτέ δεν είναι κλειστό. Ακόμα και τώρα, που έχουμε διαβάσει και παρατηρήσει ενδελεχώς το βιβλίο, πάντα υπάρχουν στιγμές έκπληξης από τα στοιχεία και τις λεπτομέρειες που ανακαλύπτουμε ή που άλλοι αναγνώστες μάς υποδεικνύουν”, είπαν στο ELNIPLEX οι τρεις μεταφραστές και πραγματικά ανέδειξαν σε λίγες λέξεις το έξοχο φορτίο που αποκομίζει κάθε αναγνώστης της Isol. 
Στο σημείωμά τους, οι μεταφραστές είχαν αναφερθεί και στην δημιουργική εμπλοκή των νηπίων της σχολής Μωραϊτη όπου διδάσκουν προκειμένου να φωτιστούν με το δικό τους βλέμμα οι εικόνες της δημιουργού. Μας εξήγησαν ακόμα πιο αναλυτικά τον τρόπο με τον οποίο δούλεψαν και πώς βοήθησαν τα παιδιά στη διαδικασία μεταφοράς του βιβλία στα ελληνικά. “Επιλέξαμε μια μικρή ομάδα παιδιών που δεν ήξεραν ακόμα ανάγνωση και η νηπιαγωγός τούς έδειξε το βιβλίο, ζητώντας τους να πουν όποια λέξη γεννούσε στο μυαλό τους η κάθε εικόνα. Σε μεγάλο βαθμό, τα παιδιά «έπιασαν» το νόημα και την ατμόσφαιρα των εικόνων, ή ακόμα και βρήκαν τις ίδιες τις λέξεις της Isol”. Και μέσω αυτής της επαφής, προφανώς φωτίστηκαν και οι τρόποι με τους οποίους κινητοποιούνται τα παιδιά με ένα τέτοιο βιβλίο. Γιατί δεν μιλάμε για μία στρωμένη, συνηθισμένης ύφανσης ιστορία, αλλά για ένα βιβλίο που χορδίζει σε κάθε του σελίδα ψηφίδες της σκέψης και της φαντασίας μας. Οι μεταφραστές μας είπαν πώς “το βιβλίο αυτό είναι, όπως λέει και η δημιουργός του, «ένα παιχνιδιάρικο αλφαβητάρι», το οποίο προκαλεί τη φαντασία των παιδιών –και όχι μόνο– και τα καλεί να αναπτύξουν τη δημιουργικότητα, που ήδη διαθέτουν, στην περίπτωση αυτή μέσα από τη «διπλή» ανάγνωση. Επίσης, παρότι πρόκειται για ένα αλφαβητάριο, η ιστορία πίσω από κάθε γράμμα είναι πολυεπίπεδη και δεν υποχρεώνει τους αναγνώστες σε μια γραμμική πορεία. Οι ιστορίες μπορεί να είναι φανερές ή και κρυφές και να εκτείνονται σε μια εικονογράφηση ή και περισσότερες”. Δείτε στην παραπάνω εικόνα, αυτό το εκπληκτικής δύναμης “Ζωή μαζί” πόσες πόρτες ανοίγει προς συζήτηση, προς εικαστική και θεατρική έκφραση, προς κάθε μεριά που βλέπεις χώρο να πας.
Ένα παιχνιδιάρικο αλφαβητάρι, το οποίο προκαλεί εκπαιδευτικούς και γονείς που θέλουν το βιβλίο στη ζωή των παιδιών τους γιατί αναβαθμίζει τις νοητικές και όχι μόνο λειτουργίες τους σε πολλά επίπεδα, ένα αλφαβητάρι όμως που χάρισε και στους ίδιους τους μεταφραστές έναν χαρούμενο κόσμο. “Περάσαμε απίθανα, σκεφτήκαμε πολύ, γελάσαμε περισσότερο και πάλι από την αρχή. Ελπίζουμε κι εσείς με τη σειρά σας να το απολαύσετε εξίσου”.
https://www.elniplex.com/%ce%b1%ce%bb%cf%86%ce%b1%ce%b2%ce%b7%cf%84%ce%ac%cf%81%ce%b9-%cf%83%cf%84%ce%bf-%cf%87%ce%ad%cf%81%ce%b9-%cf%84%ce%b7%cf%82-isol/
* Έχει μεταφράσει ακόμα τα Όνειρα του γάτου, του Maumy González και το Ο Λόγος της Αρκούδας (δείτε εδώ) του Julio Cortázar (καθώς και το Mini71cuentos).
