Το πρώτο του βιβλίο ήταν δύο προτάσεις. Το επόμενο αφορούσε ένα σκυλί που διδάσκει οικονομικά σε ένα πανεπιστήμιο και όταν επέστρεφε σπίτι, πετούσε τα ρούχα και δρούσε σαν σκύλος δείχνοντας τι σημαίνει “να είσαι ο εαυτός σου”. Ακολούθως έγραψε την ιστορία ενός γκρινιάρη άντρα που γελά στον ύπνο του.
Στην Ελλάδα, όμως, τον γνωρίσαμε με το πραγματικό αριστούργημα “Ένας τοίχος στη μέση του βιβλίου” όπου ο αφηγητής αποδομεί μέχρι και τον ίδιο του τον εαυτό.
Ένας ευφυής, με άφθονο χιούμορ συγγραφέας και εικονογράφος μιλά για το βιβλίο του, για τοίχους και τείχη, για στερεότυπα, για το καλό και το κακό, για τα παιδιά. Και στο τέλος, απαντά στις ερωτήσεις μαθητών του 3ου Νηπιαγωγείου Νέας Μάκρης που έκαναν το βιβλίο του καλοκαιρινή γιορτή εν μέσω κορονοϊού.
#Συνέντευξη στη Μαίρη Μπιρμπίλη και τον Απόστολο Πάππο
Μετάφραση, επιμέλεια: Κατερίνα Χατζηανδρέου/elniplex press team
Ο συγγραφέας και εικονογράφος Τζον Εϊτζί είναι στο #ELNIPLEX.
Ζωγραφίζατε τις εικόνες και φτιάχνατε ιστορίες με τη βοήθεια της μητέρας σας ως παιδί. Πόσο ευεργετική είναι για τα παιδιά μια τέτοια δραστηριότητα;
Πολύ. Η μαμά μου ήταν υπέροχος, πρωτότυπος καλλιτέχνης. Έζησε σε μια εποχή κατά την οποία οι γυναίκες ως επί το πλείστον μεγάλωναν τα παιδιά, έτσι η τέχνη ήταν κάτι που έκανε όταν μπορούσε να βρει τον χρόνο. Με ενθάρρυνε και εμένα και την αδερφή μου να γίνουμε καλλιτέχνες, και ήλπιζε ότι θα είχαμε μεγαλύτερη επιτυχία από εκείνη.
“If snow falls”. Η πρώτη σας ιστορία που εκδόθηκε ήταν δύο προτάσεις. Αποδίδετε το νόημα μιας ολόκληρης ιστορίας σε μόλις δύο προτάσεις! Φανταζόμαστε ότι αυτό απαιτεί επίπονη δουλειά στην εικονικές αναπαραστάσεις του βιβλίου…
Στα picture book, ακόμη και μια μικρή χούφτα λέξεων μπορεί να είναι αποτελεσματική, λόγω του τρόπου με τον οποίο σχετίζονται με τις εικόνες.
Οι εικόνες γενικά ανυψώνουν τα νοήματα. Μπορεί να παρουσιάσουν σημαντικά στοιχεία της ιστορίας που δεν αναφέρουν ποτέ οι λέξεις. Είναι μέρος αυτού που κάνει αυτό το είδος βιβλίου να είναι μοναδικό.
Έχετε πει: “Μου αρέσει να παίρνω μια απροσδόκητη, τρελή ιδέα και να βλέπω που μπορεί να πάει” Πού ζουν και ανασαίνουν οι απροσδόκητες, τρελές αυτές ιδέες;
Οι περισσότερες από τις δικές μου καταλήγουν σε αποκόμματα από χαρτιά, σε σημειωματάρια ή σε μπλοκ ζωγραφικής. Τα σχέδιά μου ακροβατούν κυρίως μεταξύ παραλογισμού και το χιούμορ. Γιατί; Δεν είμαι σίγουρος. Μου αρέσει να ξεπερνάω τα όρια της λογικής και να γελάω.
Μια τέτοια απροσδόκητη ιδέα ήταν το “Ένας τοίχος στη μέση του βιβλίου” (The Wall in the Middle of the Book). Ποια ήταν η έμπνευσή σας γι αυτό το βιβλίο;
Ήταν απλό: η μέση του βιβλίου. Ως νέος δημιουργός picture book, πάντα έδινα σημασία στο να προσέχω αυτό το μέρος του βιβλίου, γιατί αν το σχέδιο μου περνούσε τη μέση, μέρος του θα χανόταν απ’ τις σκιές.
Πολλά χρόνια αργότερα, αναρωτήθηκα τι θα συνέβαινε αν μετέτρεπα τη μέση του βιβλίου σε ένα αόρατο φράγμα. Εάν οι χαρακτήρες από τη μία πλευρά του βιβλίου δεν μπορούσαν να περάσουν από την άλλη.
Άρχισα να σχεδιάζω εικόνες για το τι μπορεί να συμβεί και αυτό που προέκυπτε ήταν ενδιαφέρον.
Ουσιαστικά σε αυτό βιβλίο συμβαίνει κάτι που δεν έχει συμβεί σχεδόν σε
κανένα άλλο picture book: ο συγγραφέας/αφηγητής αμφισβητεί και αποδομεί
τον ίδιο του τον εαυτό. Ποιο είναι το φιλοσοφικό υπόβαθρο που έχει μια τέτοια
επιλογή;
Δεν υπάρχει συνειδητή διάθεση φιλοσοφίας πίσω από αυτό. Ο πρωταρχικός μου στόχος ήταν να δημιουργήσω μια πρωτότυπη ιστορία που θα είχε καλή δομή, εσωτερική λογική και θα με έκανε να γελάω. Στα πρώτα σχέδια του βιβλίου, δεν υπήρχε κανένας κακός, ούτε άγρια ζώα. Ο αφηγητής λαχταρούσε πάρα πολύ να φτάσει στην άλλη πλευρά του βιβλίου.
Καθώς το βιβλίο εξελίσσονταν, ήταν όλο και πιο ικανοποιημένος με την δική του πλευρά στο βιβλίο, μέχρι, τελικά, που ήταν σίγουρος ότι η άλλη πλευρά του βιβλίου ήταν επικίνδυνη!
Αυτό ήταν ιδιαίτερα διασκεδαστικό για μένα, καθώς οι εικόνες σχεδιάστηκαν έτσι ώστε να βλέπουμε την πλευρά του τοίχου που εκείνος δεν μπορούσε. Υπήρχαν σίγουρα στοιχεία φιλοσοφίας στο παιχνίδι: αντίληψη, άποψη, εμφάνιση. αλλά κανένα από αυτά δεν παρακίνησε συνειδητά την ιστορία.
Γιατί επιλέξατε να στήσετε την ιστορία μέσα σε ένα βιβλίο; Τα βιβλία δεν υποτίθεται ότι γκρεμίζουν «τοίχους»;
Πάντα μου κινούσαν τη περιέργεια τα picture books που “έπαιζαν” με τη δομή ή την έννοια ενός βιβλίου. Το 1908, ο Peter Newell δημοσίευσε το βιβλίο “The Hole”, το οποίο είχε μια πραγματική τρύπα σε κάθε σελίδα, δείχνοντας την πορεία μιας τέλειας.
Στη δεκαετία του 1970, το “Sesame Street’s: The Monster at the End of This Book” έφτιαξε έναν χαρακτήρα που προσπαθεί να εμποδίσει τον αναγνώστη να γυρίσει τις σελίδες, λόγω του φόβου του για το τι προτείνει ο τίτλος.
Πιο πρόσφατα, υπήρχε το υπέροχο διαδραστικό “Press Here” της Herve Tuillet, το οποίο αντιμετώπισε το βιβλίο σαν να ήταν iPad.
Θυμάστε στα σχολικά σας χρόνια να είχατε κάποιον εμπνευσμένο δάσκαλο
που να σας έδειξε «την άλλη πλευρά του βιβλίου»;
Το 1968, στην τέταρτη τάξη (ήμουν 9 ετών), υπήρχε ο κ. Whalen. Όλοι ήθελαν να είναι στην τάξη του. Ήταν νέος, δημιουργικός, ενθουσιώδης, αστείος. Η τάξη του ήταν γεμάτη με αντικείμενα από τα ταξίδια του σε όλο τον κόσμο.
Συνήθως ο συγγραφέας ταυτίζεται με τον ήρωά του. Θεωρείτε τον εαυτό σας
ιππότη ή γίγαντα;
Είμαι λίγο κι από τα δύο. Είμαι γεμάτος ζωντάνια και με άποψη, όπως ο ιππότης, αλλά και στοχαστικός και φιλόξενος, όπως το τέρας. Και αντί για σπαθί, κουβαλάω μια ρακέτα τένις.
Στο βιβλίο σας ο τοίχος δεν γκρεμίζεται αλλά ο γίγαντας μεταφέρει τον ιππότη
στην «άλλη πλευρά». Τελικά είμαστε καταδικασμένοι να ζούμε σε κοινωνίες με
τοίχους;
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κοροναϊού, τουλάχιστον τώρα στις Ηνωμένες Πολιτείες, σίγουρα πρέπει να περιορίσουμε την ελεύθερη μετακίνηση ανθρώπων από τόπο σε τόπο.
Σε γενικές γραμμές, ωστόσο, φαίνεται ότι ο κόσμος έχει ενωθεί πολύ περισσότερο κοινωνικά και πολιτιστικά, χάρη εν μέρει στο Διαδίκτυο, σε αλληλεξαρτώμενες παγκόσμιες οικονομίες, σε ένα ευρύ επίπεδο ευημερίας που επιτρέπει σε ανθρώπους σε όλο τον κόσμο να διασχίζουν απομακρυσμένα σύνορα χωρίς κόπο. Ωστόσο, θα υπάρχουν πάντα άνθρωποι, όπως ο Ντόναλντ Τραμπ, του οποίου οι απλοϊκές, ρατσιστικές παρορμήσεις πιέζουν για τείχη.
Τι είναι καλό και κακό για εσάς, κύριε Agee; Ή μήπως είχε δίκιο ο Nietzsche
ότι το καλό και το κακό είναι δύο έννοιες που πρέπει να ξεπεραστούν;
Θα συμφωνούσα με τον Νίτσε. Ήταν σε θέση να δει την αμφισημία με περισσότερους όρους, από τους αυστηρά καθορισμένους. Σίγουρα έχω την αίσθηση του καλού και του κακού, αλλά προσπαθώ να μην κοιτάζω τη ζωή σε μαύρο και άσπρο.
Στα παιδιά προσφέρει κάτι αυτό το δίπολο καλού-κακού ή εγκλωβίζει τη
σκέψη τους αναπαράγοντας στερεότυπα;
Εξαρτάται από τον συγγραφέα. Στο This is Not My Hat του Jon Klassen, ένα μικρό ψάρι έχει έναν μακρύ μονόλογο σχετικά με το αν θα έπρεπε ή δεν έπρεπε να έχει κλέψει ένα καπέλο. Αυτό θα μπορούσε να ήταν ένα βαρύ, κατηχητικό, παιδαγωγικό παραμύθι, αλλά είναι ακριβώς το αντίθετο – αστείο, γεμάτο ενσυναίσθηση, ζωντανό, τραγικό – λόγω του εξαιρετικού συγγραφέα/ εικονογράφου.
Η οπτική αναπαράσταση της φαινομενικά «καλής» πλευράς του βιβλίου παραπέμπει στην κουλτούρα του δυτικού πολιτισμού. Από την άλλη πλευρά του βιβλίου παρατηρούμε ένα περιβάλλον ζούγκλας. Για όλα δεινά ευθύνεται ο δυτικός πολιτισμός και η λύση είναι η επιστροφή στη φύση;
Δεν το είχα σκεφτεί, αλλά μου αρέσει αυτή η θεωρία!
Υπήρξαν φορές στην παγκόσμια ιστορία ή στης χώρας σας όπου οι δύο πλευρές ενός τείχους άλλαξαν πράγματι χαρακτήρα στην πορεία;
Το μόνο τείχος που μπορώ να σκεφτώ είναι το πρώην τείχος του Βερολίνου. Το 1979, βρισκόμουν τυχαία στο Βερολίνο, όταν το τείχος χώριζε την Ανατολή από τη Δύση.
Επισκέφτηκα και τις δύο πλευρές της πόλης, είδα τη μεγάλη πολιτιστική και κοινωνικοοικονομική ανισότητα. Ο τοίχος έμοιαζε άκαμπτος από το χρόνο, σαν παιδιάστικος, πρωτόγονος και τελικά άχρηστος.
Επισκέπτεστε σχολεία. Θυμάστε να έχετε νιώσει σε κάποια από αυτές τις
επισκέψεις ότι ανοίγει μια μικρή ρωγμή στον «τοίχο» μέσα από τις δράσεις
φιλαναγνωσίας.
Όταν επισκέπτομαι σχολεία, προτιμώ να διηγηθώ τις ιστορίες μου χωρίς να χρησιμοποιώ το βιβλίο. Σχεδιάζω (γρήγορα) και μιλάω, προσθέτοντας πράγματα στην ιστορία καθώς εξελίσσεται, η οποία προκαλεί απροσδόκητα και συχνά αστεία αποτελέσματα.
Ακολουθούν οι ερωτήσεις παιδιών του 3ου νηπιαγωγείου Νέας Μάκρης που πραγματοποίησαν μια εξαιρετική καλοκαιρινή γιορτή διασκευάζοντας το βιβλίο του Τζον Ειτζί “Ένας τοίχος στη μέση του βιβλίου”
Κλειώ: Γιατί γράψατε αυτό το βιβλίο;
Επειδή τα πρώτα σκίτσα για αυτό με έκαναν να γελάσω.
Ηλέκτρα: Γιατί ο ιππότης δεν καταλαβαίνει ότι στην πλευρά του γίνεται πραγματικός
πόλεμος (εμφανίζονται κροκόδειλοι, το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρό κ.α.);
Ο ιππότης είναι τόσο φοβισμένος από τον γίγαντα, έτσι ώστε δε βλέπει που είναι ο πραγματικός κίνδυνος.
Δημήτρης: Ποιος έχτισε τον τοίχο;
Φοβισμένοι άνθρωποι, μικρομυαλοι και στερημένοι φαντασίας.
Δημήτρης: O γίγαντας –ή κάποιος άλλος- σκοπεύει να τον
γκρεμίσει;
Ισως κάποια μέρα. Οι περισσότεροι τοίχοι καταλήγουν να γκρεμίζονται ή γίνονται τουριστικά αξιοθέατα, όπως αυτό στην Κίνα.
Δημήτρης: Κι εσείς κύριε συγγραφέα όταν δεν χτίζετε τοίχους στη μέση των βιβλίων τι σας
αρέσει περισσότερο να κάνετε;
Παίζω τένις. Όπως ο τοίχος στη μέση του βιβλίου, υπάρχει ένα δίχτυ στη μέση του γηπέδου. Ο τύπος στην άλλη πλευρά του, είναι πολύ μικρότερος από το Ογκρ (τον γίγαντα του βιβλίου), αλλά είναι εξίσου καλός.
Μητέρα του Δημήτρη: Τα βιβλία ξεκινούν από την εικονογράφηση ή τη συγγραφή; Κατά πόσο στηρίζονται σε προσωπικές εμπειρίες;
Ξεκινώ με το σχέδιο: εικόνες ανθρώπων σε ασυνήθιστες καταστάσεις. Σπάνια γράφω από προσωπική εμπειρία.
Jon Agee – Ένας τοίχος στη μέση του βιβλίου
Εκδόσεις Κλειδάριθμος
