Το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού ανακοίνωσε τις βραχείες λίστες των Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνικής Μετάφρασης 2020 (εκδόσεις 2019) και τις βραχείες λίστες των Κρατικών Βραβείων Παιδικού Βιβλίου 2020 (εκδόσεις 2019) σε εφαρμογή της νομοθεσίας που διέπει τον θεσμό των Κρατικών Λογοτεχνικών Βραβείων (Ν. 3905/23-12-2010).
Η επιλογή των βιβλίων είναι αντιπροσωπευτική των βιβλίων που εκδόθηκαν το 2019 και αποτελούν τις επιλογές των κριτικών επιτροπών για το εκδοτικό αυτό έτος.
Βραχείες λίστες Κρατικών Βραβείων Παιδικού Βιβλίου 2020 (εκδόσεις 2019)
Υποψήφιοι για το Παιδικό Λογοτεχνικό Βιβλίο
- Αρετή Καράμπελα, Μαμά, πού είσαι;, εκδόσεις Κόκκινη κλωστή δεμένη
2. Ελένη Κατσαμά, Καλά Χριστούγεννα, κύριε Ντίκενς!, εκδόσεις Πατάκη
3. Γιώργος Παναγιωτάκης, Ο Ισιντόρ και το φεγγάρι, εκδόσεις Πατάκη
4. Βασίλης Παπατσαρούχας, 12 Μικρές Ιστορίες, εκδόσεις Κόκκινη κλωστή δεμένη
5. Φίλιππος Φωτιάδης, Μπαμπά, μπορούμε να πάρουμε σκύλο αντί για μυρμήγκι;, εκδόσεις Μάρτης
6. Κώστας Χαραλάς, Πιο όμορφος κι από σένα, εκδόσεις Καλέντη 2019
7. Σωτήρης Χατζάκης, Το μικρό σκουλήκι, ο Ναπολέων, εκδόσεις Ελληνοεκδοτική
Υποψήφιοι για το Εικονογραφημένο Παιδικό Βιβλίο
- Δημήτρης Αναστασίου εικονογράφηση, Δημήτρης Αγγελής συγγραφή, Το μπαλόνι της Ζένιας, εκδόσεις Καλειδοσκόπιο
2. Ευτυχία Ηλιάδου εικονογράφηση και συγγραφή, Ο Ακροβάτης & οι άλλοι, εκδόσεις Μάρτης
3. Έφη Λαδά εικονογράφηση και συγγραφή, Οι μέρες της σιωπής, εκδόσεις Πατάκη
4. Χρύσα Σπυρίδωνος εικονογράφηση, Κωνσταντίνα Τασσοπούλου συγγραφή, Η τελευταία πινιάτα, εκδόσεις Καστανιώτη
5. Ντανιέλα Σταματιάδη εικονογράφηση, Αντώνης Παπαθεοδούλου συγγραφή, Αμάλια, εκδόσεις Ίκαρος
6. Φωτεινή Τίκκου εικονογράφηση, Άλκηστη Χαλικιά συγγραφή, Τα παπούτσια των άλλων, εκδόσεις Ίκαρος
7. Χρύσω Χαραλάμπους εικονογράφηση, Δημήτρης Μπασλάμ συγγραφή, Το πουλόβερ, εκδόσεις Καλειδοσκόπιο
Υποψήφιοι για το Εφηβικό – Νεανικό Βιβλίο
1. Άλκη Ζέη, Ένα παιδί από το πουθενά, εκδόσεις Μεταίχμιο
2. Μαρία Λαμπαδαρίδου – Πόθου, Ο χτύπος της καρδιάς σου, εκδόσεις Πατάκη
3. Λότη Πέτροβιτς – Ανδρουτσοπούλου, Ο χορός του μαύρου πελαργού, εκδόσεις Πατάκη
4. Νίκος Πουρσανίδης, Πέρα από το δάσος & Η μαγεμένη καρυδιά, εκδόσεις Καλειδοσκόπιο
5. Μελίνα Σιδηροπούλου, Ήλιος με μουστάκια, εκδόσεις Καλειδοσκόπιο
6. Έλενη Τασοπούλου, Το λουζεράκι, εκδόσεις Καστανιώτη
Υποψήφιοι για το Βιβλίο Γνώσεων για Παιδιά
- Μαρία Αγγελίδου, Το Βυζάντιο σε έξι χρώματα: Πράσινο, εκδόσεις Μεταίχμιο
2. Γιώτα Αλεξάνδρου, Όταν παίζαμε για τη νίκη, Καραγκιόζη μου, εκδόσεις Ελληνοεκδοτική
3. Χάρις Μέγα, Η Ασημένια ζώνη, εκδόσεις Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς
4. Μαρίζα Ντεκάστρο, Που κρύβονται τα δικαιώματα;, εκδόσεις Μεταίχμιο
5. Ροδούλα Παππά, Πως φτιάχνεται ένα παιδικό βιβλίο και οι συνέπειες για το περιβάλλον μας, εκδόσεις Νεφέλη
6. Χριστίνα Φραγκεσκάκη, Υπόγεια εκδρομή, εκδόσεις Καλειδοσκόπιο
7. Γρηγόρης Χαλιακόπουλος, Ο ζωγράφος με τις τρεις πατρίδες, εκδόσεις Καλειδοσκόπιο
Επιτροπή για τα Κρατικά Βραβεία Παιδικού Βιβλίου
1. Μελπομένη Κανατσούλη του Δημητρίου, Καθηγήτρια του Τμήματος Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Πρόεδρος
2. Τασούλα Τσιλιμένη του Δημητρίου, Καθηγήτρια του Παιδαγωγικού Τμήματος Προσχολικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Συγγραφέας , Αντιπρόεδρος
3. Αναστασία Οικονομίδου του Στυλιανού, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια του Τμήματος Επιστημών της Εκπαίδευσης στην Προσχολική Ηλικία του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, Μέλος
4. Ιωάννης Παπαδάτος του Σταύρου, Αναπληρωτής Καθηγητής του Τμήματος Επιστημών της Προσχολικής Αγωγής και του Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Κριτικός, Μέλος
5. Δημήτριος Πολίτης του Κωνσταντίνου, Αναπληρωτής Καθηγητής του Τμήματος Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην Προσχολική ηλικία του Πανεπιστημίου Πατρών, Μέλος
6. Ζωή Κοσκινίδου του Ιωσήφ, Κριτικός, Μέλος
7. Ευσταθία Σώλου του Αθανασίου, Εικονογράφος, Μέλος
8. Αγγελική Στρούτση του Χαραλάμπους, Εικονογράφος, Μέλος
9. Αγγελική Δαρλάση του Κωνσταντίνου, Συγγραφέας, Μέλος
————————————
Βραχείες λίστες Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνικής Μετάφρασης 2020 (εκδόσεις 2019)
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΕΡΓΟΥ ΞΕΝΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΣΕ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
1. Amigorena H. Santiago, Τα τελευταία μου λόγια, μετάφραση Τιτίκα Δημητρούλια, εκδόσεις Gutenberg
2. Αναγνωστικό υπερρεαλιστικών ποιημάτων, Τα μάτια σου δυο πυροβολισμοί στα τυφλά, μετάφραση Γιώργος Κεντρωτής, εκδόσεις Ρώμη
3. Bernhard Thomas, Άπαντα τα ποιήματα, μετάφραση Χριστίνα Παναγιώτα Γραμματικοπούλου, Ιωάννα Διαμαντοπούλου, εκδόσεις Βακχικόν
4. D’ Annunzio Gabriele, Η Ηδονή, μετάφραση Δήμητρα Δότση, εκδόσεις Ψυχογιός
5. Delibes Miguel, Πέντε ώρες με τον Μάριο, μετάφραση Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, εκδόσεις Ποταμός
6. HAAG MICHAEL, Οι Ντάρρελ της Κέρκυρας, μετάφραση Μυρτώ Καλοφωλιά, εκδόσεις Πατάκη
7. HUYSMANS – K. J. , Ανάστροφα, μετάφραση Ρίτα Κολαΐτη, εκδόσεις Στερέωμα.
8. Jacobsen Jens Peter, Πανούκλα στο Μπέργκαμο, μετάφραση Ήρκος Αποστολίδης, εκδόσεις Ροές
9. Perez-Reverte Arturo, Ο Ουσάρος, μετάφραση Τιτίκα Σπερελάκ, εκδόσεις Πατάκη
10. Poe Edgar-Allan, Το έγκλημα της οδού Μοργκ και άλλες ιστορίες μυστηρίου, μετάφραση Στεύη Γ. Τσούτση, εκδόσεις Νίκας
11. Salinger Jerome-David, Η Φράννυ και ο Ζούι, μετάφραση Αθηνά Δημητριάδου, εκδόσεις Πατάκη
12. Walter Benjamin, Κείμενα 1934-1940 Επιλογή, μετάφραση Ελένη Βαροπούλου, Γιώργος Γκουζούλης, Γιώργος Κόκκινος, Δημοσθένης Κούρτοβικ, Ιωάννα Μεϊτάνη, Βαγγέλης Μπιτσώρης, Γιώργος Σαγκριώτης, Γ. Φαράκλας, Α. Μπαλτάς, εκδόσεις Άγρα
ΑΠΟΔΟΣΗ ΕΡΓΟΥ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ.
1. Αίσωπος, Για να βάλουμε μυαλό, μετάφραση Μπέττυ Ρούτση, εκδόσεις Historical Quest
2. Ισοκράτης, Κυπριακοί Λόγοι, μετάφραση Δημήτριος Κ. Χατζημιχαήλ, εκδόσεις Ζήτρος
3. Λουκιανός, Ρητόρων Διδάσκαλος, μετάφραση Σταμάτης Ευ. Μπουσές, εκδόσεις Gutenberg
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΕΡΓΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΣΕ ΞΕΝΗ ΓΛΩΣΣΑ.
1. Ελύτης Οδυσσέας, Άξιον Εστί, Ποιητική σύνθεση, μετάφραση I. Harlamoff, εκδόσεις O.G.I., Μόσχα.
2. Kavafis P. Konstandinos, Tutte le poesie, μετάφραση Paola Maria Minucci, εκδόσεις Donzelli, Roma.
3. Κουμανταρέας Μένης, Βιοτεχνία υαλικών, μετάφραση Βίκτωρ Σοκολιούκ, εκδόσεις Aletheia, Αγία Πετρούπολη
4. Papadiamandis Alexandros, The boundless garden, volume II, μετάφραση Λάμπρος Καμπερίδης, εκδόσεις DENISE HARVEY PUBLISHER, Εύβοια
5. Παπαμάρκος Δ., Γκιακ, μετάφραση Ξένια Κλίμοβα, Εκδόσεις O.G.I., Μόσχα
6. Ritsos Ghiannis, Άσπρες κηλίδες πάνω στο άσπρο (Bianche macule sopra il bianco), μετάφραση Maria Caracausi, εκδόσεις Torri del Vento, Palermo.
7. Χρονάς Γιώργος, Εμείς κορίτσια δεκατριώ δεκατεσσάρω χρόνων, τετράγλωσση έκδοση: μετάφραση Αγγλικά, Ειρήνη Βρης. Γαλλικά, Χρυσούλα Αγκυρανοπούλου. Ιταλικά, Τζίνα Καρβουνάκη. Γερμανικά, Παρασκευή Σιδερά-Λύτρα & Αγις Σιδεράς, εκδόσεις Οδός Πανός – Σιγαρέτα, Αθήνα
Επιτροπή για τα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνικής Μετάφρασης
1. Παύλος Καλλιγάς καθηγητής στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών με γνωστικό αντικείμενο την Αρχαία Φιλοσοφία, Διευθυντής του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών, Πρόεδρος
2. Ιωάννης Τσόλκας, Καθηγητής Ιστορίας της Ιταλικής Λογοτεχνίας & Ευρωπαϊκού Πολιτισμού στο Τμήμα Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αντιπρόεδρος
3. Δημήτρης Φίλιας, Καθηγητής Λογοτεχνικής Μετάφρασης του Τμήματος Ξένων Γλωσσών, Μετάφρασης και Διερμηνείας του Ιονίου Πανεπιστημίου στην Κέρκυρα, Μέλος.
4. Μόσχος Μορφακίδης-Φυλακτός, καθηγητής Ελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Γρανάδα, Διευθυντής του Κέντρου Βυζαντινών, Νεοελληνικών και Κυπριακών Σπουδών, Νεοελληνιστής, Μέλος.
5. Βασίλης Σαμπατακάκης, Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών, Διευθυντής Κλασσικών και Ρομανικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Lund, Μέλος.
6. Κωνσταντίνος Καλφόπουλος, Κριτικός-Συγγραφέας, Μέλος.
7. Κωνσταντίνος Μπούρας, Κριτικός-Συγγραφέας, Μέλος.
8. Ερρίκος Σοφράς, Μεταφραστής, Μέλος.
9. Ευρυβιάδης Σοφός, Μεταφραστής, Μέλος.
————————
ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΒΡΑΒΕΙΩΝ ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΒΡΑΧΕΙΕΣ ΛΙΣΤΕΣ ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ 2020 (εκδόσεις 2019)
Η Επιτροπή Απονομής των Κρατικών Βραβείων Παιδικού Βιβλίου εκθέτει τα συμπεράσματά της σχετικά με την λογοτεχνική παραγωγή του έτους 2019 και ανακοινώνει τις επιλογές της για τις βραχείες λίστες των Κρατικών Βραβείων Παιδικού Βιβλίου έτους 2020 (εκδόσεις 2019). Η Επιτροπή εξέτασε διεξοδικά τα υπό κρίση βιβλία με βάση τα κριτήρια που έθεσε στην πρώτη συνεδρίασή της. Τα κριτήρια αυτά περιλαμβάνουν τη λογοτεχνική ποιότητα των παιδικών βιβλίων, σε επίπεδο γλώσσας, αφηγηματικών δομών και ύφους, την αισθητική ποιότητα, την πρωτοτυπία και την αφηγηματική ικανότητα των εικόνων τους, τη σχέση των βιβλίων με την ηλικία των αναγνωστών στους οποίους απευθύνονται και τέλος την πρωτοτυπία των θεμάτων και των προσεγγίσεών τους. Μετά από συζητήσεις, αξιολογήσεις και γραπτές προτάσεις των μελών της, η Επιτροπή κατέληξε στα γενικά συμπεράσματα σχετικά με την εκδοτική παραγωγή του 2019 και στις επιλογές της για τις βραχείες λίστες.
Οι γενικές διαπιστώσεις της Επιτροπής είναι οι ακόλουθες:
- Ως προς τον αριθμό των υποβληθέντων βιβλίων, δεν παρουσιάζεται αύξηση, μάλιστα υπήρξε αισθητή μείωση ειδικά στην κατηγορία του Εφηβικού Βιβλίου. Από την άλλη η μείωση του αριθμού των βιβλίων ισοφαρίζεται ως ένα βαθμό από την παραγωγή βιβλίων σε ψηφιακή μορφή. Αυτά όμως δεν κρίθηκαν τελικά από την Επιτροπή, καθώς σκοπός της είναι να εξετάζει συνολικά την ποιότητα των βιβλίων, συνεπώς και την υλικότητα του βιβλίου, το βιβλίο ως υλικό προϊόν. Οι κατηγορίες που υπερτερούν και φέτος ποσοτικά είναι η κατηγορία του Παιδικού Λογοτεχνικού Βιβλίου και η κατηγορία του Εικονογραφημένου Βιβλίου, ενώ η κατηγορία του Βιβλίου Γνώσεων κυμαίνεται στα ίδια αριθμητικά επίπεδα με την προηγούμενη χρονιά. Αξίζει πάντως να σημειώσουμε ότι κάποιοι νεοεισαχθέντες εκδοτικοί οίκοι ή κάποιοι παλαιότεροι που αρχίζουν να αναπροσανατολίζονται προς το παιδικό βιβλίο έχουν εισέλθει δυναμικά στο χώρο και παράγουν πράγματι επιμελημένα βιβλία.
- Ως προς τη θεματολογία των βιβλίων, παρουσιάζεται μεγάλη ποικιλία και πρωτοτυπία θεμάτων. Τα θέματα που πραγματεύονται τα βιβλία σε όλες τις κατηγορίες σχετίζονται με πολλαπλά σύγχρονα κοινωνικά ζητήματα, με θέματα της καθημερινότητας και των διαπροσωπικών σχέσεων, αλλά επίσης υπάρχουν και αρκετά βιβλία που ακολουθούν την παλαιά συνταγή (σε νέες εκδοχές όμως) με στοιχεία φαντασίας και παραμυθιού. Παρουσιάζονται επίσης βιβλία που εμπνέονται από την ιστορία, αστυνομικά, περιπέτειες, ενώ αν και φαίνεται να είναι περιορισμένος ο αριθμός βιβλίων με χαρακτηριστικό το υφολογικό στοιχείο του χιούμορ, όμως όπου υπάρχει είναι ιδιαίτερα πετυχημένο και ιδιότυπο. Στη θεματολογία των βιβλίων γνώσεων δεν υπάρχει μεν μεγάλη ποικιλία θεμάτων αλλά διερευνώνται θέματα καθόλου ή λίγο γνωστά μέχρι στιγμής (από την ιστορία, τις βιογραφίες, τις τέχνες), ενώ για μια ακόμη χρονιά στην κατηγορία εικονογραφημένου βιβλίου τα κείμενα συνυπάρχουν με πολύ αξιόλογες εικονογραφικές προσπάθειες, οι οποίες πολλές φορές είναι άρρηκτα δεμένες με το κείμενο.
- Ως προς το λογοτεχνικό είδος των βιβλίων, η εκδοτική παραγωγή του 2019 χαρακτηρίζεται από ποικιλία λογοτεχνικών ειδών. Σημειώνεται (για δεύτερη χρονιά) η παρουσία της ποίησης, ως ένα είδος που επανέρχεται στο χώρο του παιδικού λογοτεχνικού βιβλίου, αν και μορφολογικά με τρόπους αρκετά παραδοσιακούς. Εξακολουθούν να υπάρχουν θεματικές σειρές, ιδιαίτερα στην κατηγορία του Παιδικού Λογοτεχνικού Βιβλίου. Επίσης και φέτος κατατέθηκαν προς κρίση έργα για πολύ μικρά παιδιά, ενώ για κάποια βιβλία η Επιτροπή στάθηκε δίβουλη αναφορικά με την κατάταξή τους στη μια ή στην άλλη λογοτεχνική κατηγορία.
Η Επιτροπή, αφού διαπίστωσε τα παραπάνω, κατέληξε στις βραχείες λίστες που ανακοινώνονται μαζί με την κρίση των μελών της για κάθε κατηγορία βιβλίων.
Η Πρόεδρος και τα μέλη της Επιτροπής Κρατικών Βραβείων Παιδικού Βιβλίου
Γενική αποτίμηση της ελληνικής λογοτεχνικής παραγωγής παιδικού βιβλίου, (εκδόσεις 2019).
Κατηγορία Παιδικού Λογοτεχνικού Βιβλίου
Μεγάλη η παραγωγή βιβλίων σε αυτή την κατηγορία και χωρά κάθε είδος και ύφος. Παραμύθια, ρεαλιστικές ιστορίες, περιπετειώδεις, με χιούμορ, ιστορίες με ζώα και ιστορίες με ανθρώπινους χαρακτήρες. Σε αυτή την κατηγορία παράγονται ενδιαφέροντα βιβλία και για τις μικρές ηλικίες παιδιών. Αναφορικά με τη θεματική των βιβλίων, πρέπει να σημειώσουμε ότι υπήρξαν σε αρκετά βιβλία πολλές πρωτότυπες και ασυνήθιστες ιδέες (π.χ. το παιδί που περπατά και δεν αφήνει ίχνη, υιοθεσία γονέων από παιδιά, κ.λπ.) Κάποιες από αυτές όμως δεν τελειοποιούνται αισθητικά και γι’ αυτό παραμένουν απλώς καλές ιδέες. Τα θέματα πάντως είναι ποικίλα και κινούνται τόσο στη ρεαλιστική όσο και στη φανταστική/παραμυθιακή λογοτεχνία. Σε ιστορίες που υπάρχει χιούμορ αυτό είναι άλλοτε διαβρωτικό και άλλοτε καλοπροαίρετο και, κατά μία έννοια, φιλοσοφικό. Πάντως, θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι στα βιβλία της κατηγορίας Παιδικού Λογοτεχνικού Βιβλίου, υπάρχει μια τάση για ψυχολογική διερεύνηση των χαρακτήρων, έτσι η ανθρώπινη και παιδική ψυχοσύνθεση καταλαμβάνουν κεντρική θέση σε πολλές υποθέσεις. Επίσης, παλαιότερες υποθέσεις δίνουν αφορμή για να στηθούν καινούργιες διακειμενικές ιστορίες.
Κατηγορία Εικονογραφημένου Παιδικού Βιβλίου
Μια κατηγορία που δημιουργεί συνήθως ερωτήματα σχετικά με το πώς να χειριστεί κανείς το διφυές του είδους: κείμενο και εικόνα. Πάντως η παραγωγή του 2019 έχει πολλά αξιόλογα εικονογραφημένα βιβλία σε βαθμό που να έχουμε δυσκολευτεί να καταλήξουμε στη βραχεία λίστα. Τα εικονογραφημένα βιβλία του 2019 έχουν πολλές διαφορετικές θεματικές που οδηγούν και σε διαφορετικές εικονογραφικές οπτικές: οι διαφορετικοί άλλοι αλλά και το πόσο κοντινοί μας είναι αποτελεί την κυρίαρχη θεματική δοσμένη με πολλές διαφορετικές αποχρώσεις, ενώ η συνομιλία κειμένου και εικονογράφησης σε ένα βιβλίο τουλάχιστον με άλλες τέχνες (όπως ο κινηματογράφος) υπήρξε επίσης μια έκπληξη και πρόκληση για διερεύνηση προς τον αναγνώστη. Ξεχωριστό στοιχείο της φετινής παραγωγής κάποιων βιβλίων είναι η χρήση οικολογικών υλικών για την κατασκευή τους, ενώ σε ένα βιβλίο είναι τόσο εμφανής η ανάδειξη της υλικότητάς του ώστε το εξώφυλλο να έχει ανάγλυφη υφή αναπαριστώντας έτσι το θέμα του βιβλίου.
Κατηγορία Εφηβικού – Νεανικού Βιβλίου
Στην κατηγορία του Εφηβικού-Νεανικού Βιβλίου δεν είχαμε πολλά βιβλία. Η θεματική που απορρέει από κοινωνικά προβλήματα και ζητήματα κυριαρχεί, ενώ τα περισσότερα από τα βιβλία της κατηγορίας επικεντρώνονται στην ψυχοσύνθεση των νέων ανθρώπων και στο πώς εσωτερικοποιούν ή αντιδρούν απέναντι στο πρόβλημά τους. Υπάρχει φυσικά το μπούλιγκ σε βάρος νέων παιδιών αλλά και η θετική επίλυσή του, ενώ θεματικές ασυνήθιστες όπως η δωρεά οργάνων αξιοποιούνται με μια ευαίσθητη ματιά. Η ιστορία του 20ου αιώνα, ελληνική και ευρωπαϊκή, τροφοδοτεί επίσης κάποια από τα μυθιστορήματα της κατηγορίας, ενώ σε ένα τουλάχιστον η ρεαλιστική αφήγηση αφήνει να διαφανούν και στοιχεία μεταφυσικά ή μαγικά. Και πάλι, όπως και στις προηγούμενες χρονιές, το θέμα της ταυτότητας φύλου φθίνει, ενώ αυτός καθαυτός ο κόσμος των σημερινών νέων με τις συνήθειές τους, την καθημερινότητά τους και το δικό τους παλμό στα βιβλία της φετινής χρονιάς μάλλον απουσιάζει.
Κατηγορία Βιβλίου Γνώσεων για παιδιά
Τις τελευταίες χρονιές υπάρχει μια τάση να παράγονται πολύ αξιόλογα βιβλία γνώσεων. Το ίδιο συμβαίνει και στη χρονιά 2019. Και πάλι επικρατούν βιβλία που εξετάζουν είτε γεγονότα ιστορικά είτε προσωπικότητες ιστορικές, ενώ δύο βιβλία αναφέρονται και σε πιο σύγχρονα και ενδιαφέροντα θέματα της καθημερινότητας. Από την άλλη, η θεματική του πώς κατασκευάζεται ένα βιβλίο ήταν ιδιαίτερα καλοδεχούμενη, καθώς υπεισέρχεται και στα μυστικά όχι μόνο της λογοτεχνικής αφήγησης αλλά και της διαδικασίας της κατασκευής του βιβλίου ως προϊόντος εξ αρχής. Στα περισσότερα από αυτά, η γνώση μεταδίδεται κατά βάση με ένα ευχάριστο, εύληπτο και λογοτεχνικά επεξεργασμένο κείμενο, με στοιχειοθετημένη την πληροφόρηση αλλά και με μια εικονογράφηση που έχει τόσο πληροφοριακή αξία όσο και αισθητική.
Μένη Κανατσούλη, Πρόεδρος
Κατηγορία Παιδικού Λογοτεχνικού Βιβλίου
Η κατηγορία αυτή έχει πάντα έναν σημαντικό αριθμό τίτλων και συνήθως δεν χαρακτηρίζεται από κοινά τυποεκδοτικά χαρακτηριστικά (σχήμα, μέγεθος, έκταση κειμένου και συμμετοχή εικονογράφησης). Έτσι και φέτος η επιτροπή είχε να επιλέξει από πολλούς τίτλους που βέβαια δεν ανταποκρίνονται όλοι στα κριτήρια που έχει θεσπίσει η επιτροπή μεταξύ των οποίων η πρωτοτυπία θέματος και τεχνικής συγγραφής. Δεν παρατηρήθηκε κάποιο κοινό θεματολογικό ρεύμα και αυτό απεικονίζεται στην επιλογή της επιτροπής στους τίτλους που προτάθηκαν για την ευρεία λίστα. Εάν έπρεπε να αναφερθώ σε μια τάση είναι ότι οι συγγραφείς απομακρύνονται από θέματα που μονοπωλούσαν τα τελευταία χρόνια, όπως το προσφυγικό, και καταγράφεται μια ποικιλία θεμάτων.
Κατηγορία Εικονογραφημένου Παιδικού Βιβλίου
Η κατηγορία του εικονογραφημένου είναι αυτή που συγκεντρώνει όπως πάντα τους περισσότερους τίτλους βιβλίων που όμως δυστυχώς ούτε κατά το ήμισυ δεν πληρούν τα ειδικά κριτήρια που έχουν τεθεί και κυρίως το είδος και τη μορφή συνομιλίας κειμένου και εικονογράφησης. Η πλούσια μεν αλλά απλά συνοδευτική και έως και απλοϊκή εικονογράφηση δεν προάγει την κριτική σκέψη των αναγνωστών και ούτε την αισθητική τους. Σημειώθηκαν περιπτώσεις όπου το κείμενο δεν κατάφερε να αποδοθεί εικονογραφικά με την ίδια ποιότητα που χαρακτηρίζει το ίδιο και το αντίθετο, δηλαδή να υπάρχει ποιότητα εικονογράφησης που να συνοδεύει ένα μέτριο κείμενο, που όμως ως συνολικό αποτέλεσμα να μην πείθει. Και σε αυτή την κατηγορία παρατηρήθηκε ποικιλία θεμάτων. Σε αρκετές περιπτώσεις η μη κατάλληλη επιλογή γραμματοσειράς από τον εκδότη για την συγκεκριμένη κατηγορία, απασχόλησε την επιτροπή. Δεν παρατηρήθηκε κάποια τάση ως προς το μέγεθος του βιβλίου (μικρό) και σε γενικές γραμμές κατάφεραν να αποσπάσουν την προσοχή και το ενδιαφέρον οι ξεχωριστές εικονογραφικές προτάσεις καταξιωμένων αλλά και νέων εικονογράφων, χωρίς όμως να παρατηρηθεί μια δυνατή τάση ή νέα τεχνοτροπία. Ως προς το λογοτεχνικό είδος, εκτός κάποιων τίτλων έντεχνων παραμυθιών, κυριάρχησε το είδος της μικρής ιστορίας.
Κατηγορία Εφηβικού – Νεανικού Βιβλίου
Η κατηγορία αυτή για το 2019 δεν είχε ιδιαίτερα πολλούς και ευρηματικούς τίτλους βιβλίων συγκριτικά με άλλες χρονιές. Τόσο μορφολογικά όσο και θεματολογικά δεν παρατηρήθηκαν καινοτομίες ούτε και αλλαγές σε τεχνικές συγγραφής. Προηγείται το κοινωνικό μυθιστόρημα με λίγους τίτλους σε fantasy.
Κατηγορία Βιβλίου Γνώσεων για παιδιά
Δεν παρατηρήθηκε κάποια ιδιαίτερη τάση στην κατηγορία αυτή ούτε σε μορφή ούτε σε θεματολογία και τρόπους παρουσίασης της γνώσης. Ευρεία η γκάμα της θεματολογίας με απουσία αξιόλογων τίτλων που να αφορούν ευρύτερα στο περιβάλλον. Σε σημαντικό βαθμό παρατηρήθηκε η προτίμηση αφηγηματικού τρόπου της γνώσης. Καμία ξεχωριστή πολυτροπικότητα παρουσίασης της πληροφορίας και γενικά μια στασιμότητα στα θέματα.
Τασούλα Τσιλιμένη, Αντιπρόεδρος
Κατηγορία Παιδικού Λογοτεχνικού Βιβλίου
Η κατηγορία του παιδικού λογοτεχνικού βιβλίου είχε και το 2019 να επιδείξει μία ευρεία γκάμα βιβλίων : διακρίναμε βιβλία με ενδιαφέρουσα και πρωτότυπη εικονογράφηση, αλλά και βιβλία στα οποία το κείμενο αναλαμβάνει το κύριο βάρος της αφήγησης φέροντας εις επιτυχές πέρας ενδιαφέρουσες ιστορίες. Ποικίλες, επίσης, ήταν και η θεματολογία των βιβλίων αλλά και οι αφηγηματικές τεχνικές που τα χαρακτηρίζουν, όπως, για παράδειγμα, η μεταμοντέρνα τεχνική της διακειμενικότητας. Ευχάριστη διαπίστωση είναι το ότι τα παιδικά βιβλία στρέφονται πλέον σε ‘δύσκολα’ θέματα όπως είναι η γοητεία αλλά και παγίδα της εξουσίας, η διαχείριση της απώλειας, η σχετικότητα της ομορφιάς ή η θαυματουργός δύναμη των λέξεων.
Κατηγορία Εικονογραφημένου Παιδικού Βιβλίου
Στην παραγωγή του 2019 εμφανώς πλουσιότερη απ’ όλες ήταν η κατηγορία του εικονογραφημένου παιδικού βιβλίου. Με πάγια κριτήρια την δημιουργική σύμπραξη εικόνας και λόγου στην αφήγηση της ιστορίας, την αισθητική των εικόνων αλλά και την πρωτοτυπία της ιστορίας, διακρίναμε, ανάμεσα σε πολλά, δυστυχώς, βιβλία φτωχής ποιότητας αρκετά ενδιαφέροντα βιβλία και αρκετά ονόματα νέων ταλαντούχων εικονογράφων. Επιλέχτηκαν για την βραχεία λίστα βιβλία που ξεχωρίζουν για την πρωτοτυπία της θεματικής τους αλλά κυρίως για το στυλ της εικονογράφησης και την σχέση που η τελευταία αναπτύσσει με το κείμενο. Ευχάριστη διαπίστωση η ύπαρξη βιβλίων που επιστρατεύουν μεταμυθοπλαστικές και διακειμενικές τεχνικές και που αφήνουν στον αναγνώστη το περιθώριο να κατανοήσει με τον δικό του τρόπο τις πληροφορίες που του δίνουν ο λεκτικός και ο οπτικός αφηγηματικός κώδικας.
Κατηγορία Εφηβικού – Νεανικού Βιβλίου
Είναι μόνιμη παρατήρηση η μικρή εκδοτική παραγωγή αυτής της κατηγορίας βιβλίων. Ισχύει και για το 2019. Στα βιβλία που ξεχώρισαν είχαμε την ευχάριστη έκπληξη να έχουμε βιβλία καταξιωμένων συγγραφέων, συγγραφέων που στην ουσία διαμόρφωσαν με το έργο τους αυτήν την κατηγορία βιβλίων. Είχαμε ωστόσο και πολύ καλά βιβλία πρωτο-εμφανιζόμενων συγγραφέων που έφεραν ένα πρωτότυπο, δυναμικό στυλ αφήγησης στην κατηγορία αυτή, η οποία συχνά έπασχε και πάσχει από το σύνδρομο του διδακτισμού.
Κατηγορία Βιβλίου Γνώσεων για παιδιά
Και για τα βιβλία γνώσεων που εκδόθηκαν το 2019 ισχύει η παρατήρηση ότι είχαμε μία μικρή εκδοτική παραγωγή. Ωστόσο τα βιβλία που επιλέχτηκαν για την βραχεία λίστα είναι βιβλία που ξεχωρίζουν για την πρωτοτυπία των θεματικών τους αλλά και για την πρωτοτυπία στην διαχείριση των θεμάτων τους. Βασικά κριτήριά μας υπήρξαν και πάλι η παρουσίαση, αφενός, του υλικού τους με γλαφυρό αφηγηματικό και όχι ξερά πληροφοριακό τρόπο και η απαραίτητη εικονογραφική στήριξη της λεκτικής αφήγησης και, αφετέρου, η επιστημονική τεκμηρίωση του θέματος που τα βιβλία διαχειρίζονται. Τα αξιόλογα βιβλία που έφτασαν στην βραχεία λίστα περιλαμβάνουν από ιστορικά θέματα και ζητήματα πολιτικής, όπως είναι τα ανθρώπινα δικαιώματα, μέχρι θέματα αισθητικής και τεχνών. Κοινό γνώρισμά τους είναι η προσπάθεια των δημιουργών τους να κερδίσουν το ενδιαφέρον των παιδιών με όσο γίνεται πιο γλαφυρούς τρόπους, κάτι που αφήνει να διαφανεί μία σε βάθος γνώση και αναγνώριση των ιδιο-χαρακτηριστικών του παιδικού κοινού.
Αναστασία Οικονομίδου, μέλος
Κατηγορία Παιδικού Λογοτεχνικού Βιβλίου
Στην κατηγορία του παιδικού βιβλίου, επειδή η ηλικιακή γκάμα είναι μεγάλη, υπάρχουν βιβλία με κείμενο και πλούσια εικονογράφηση και βιβλία με εκτενή αφήγηση. Τα θέματά τους, με υφολογικό στοιχείο τον ρεαλισμό, τη φαντασία και ενίοτε τον μαγικό ρεαλισμό και τη μεταμυθοπλασία, κινήθηκαν στα πλαίσια της οικογένειας και του ευρύτερου φυσικού, κοινωνικού και ιστορικού περιβάλλοντος και σε θέματα έμμεσης διαπαιδαγώγησης του παιδιού. Η συγκεκριμένη θεματική αποτυπώνεται και στα βιβλία του βραχέος καταλόγου. Η εκδοτική παραγωγή σε καθαρά ποιητικά βιβλία ήταν ελάχιστη. Αφηγούνται την υπόθεση σε έμμετρη μορφή και με χιούμορ, αλλά, δίχως να υπάρχει χαλαρή απόδοση -αυτό θα ήταν «θεμιτό»-, δίνεται η εντύπωση ότι «εκβιάζεται» τόσο το μέτρο όσο και η ρίμα με λέξεις και συλλαβές αταίριαστες.
Κατηγορία Εικονογραφημένου Παιδικού Βιβλίου
Πλούσια η εκδοτική παραγωγή στο εικονογραφημένο βιβλίο με μια ποικιλία θεμάτων αλλά και τεχνοτροπιών με εξαιρετικές εικονιστικές αποτυπώσεις. Θεματικά, τα βιβλία του βραχέος καταλόγου εστιάζουν στο οικολογικό περιβάλλον, στην ενσυναίσθηση του παιδιού και στη σχέσεις του με το οικογενειακό και ευρύτερα κοινωνικό περιβάλλον με προεξάρχον το στοιχείο της φαντασίας. Στη συγκεκριμένη κατηγορία, ορθώνεται η ανάγκη αναδιάρθρωσης του σχετικού νόμου, με την προσθήκη μιας κατηγορίας στην οποία θα αναφέρεται η εικονογράφηση ανεξάρτητα από το κείμενο.
Κατηγορία Εφηβικού – Νεανικού Βιβλίου
Η εκδοτική παραγωγή του 2019 με βιβλία για εφήβους ήταν μικρή. Παρουσιάστηκαν με σχετική επιτυχία και ελάχιστες προσπάθειες υφολογικής ανανέωσης ρεαλιστικών θεμάτων της οικογένειας όπως επίσης και ανάλογες προσπάθειες στο επίπεδο του μαγικού και φαντασιακού. Τα θέματα του βραχέος καταλόγου με κυρίαρχο στοιχείο τον ρεαλισμό αναφέρονται στο στενότερο περιβάλλον του εφήβου αλλά και στο ευρύτερο σε σχέση με το άτομο, την οικογένεια, το σχολείο, τη φύση, την παράδοση και την ιστορία.
Κατηγορία Βιβλίου Γνώσεων για παιδιά
Και σε αυτή την κατηγορία η παραγωγή του 2019 ήταν σχετικά μικρή. Παρόλα αυτά παρατηρήθηκε μια ποικιλία θεμάτων, ιδιαίτερα σε βιβλία της μυθοπλαστικής αφήγησης, που αποτυπώθηκαν και στον βραχύ κατάλογο (βιογραφία, παράδοση, ιστορία, πολιτειότητα, έκδοση βιβλίου). Για άλλη μια φορά να υπογραμμιστεί ότι αρκετά βιβλία, στερούνται εγκυρότητας και αξιοπιστίας, αφού δεν αναφέρουν τις πηγές που άντλησαν τις γνώσεις, αλλά ούτε και σημειώνουν βοηθητικά βιβλία προκειμένου να ενεργοποιήσουν περαιτέρω το παιδί και τον ενήλικο σε πιθανές και ίσως απαραίτητες περιπτώσεις διδασκαλίας, φιλαναγνωστικής παρώθησης ή και συνανάγνωσης.
Γιάννης Σ. Παπαδάτος, μέλος
Κατηγορία Παιδικού Λογοτεχνικού Βιβλίου
Η συγκεκριμένη κατηγορία, η οποία είναι η πολυπληθέστερη της λογοτεχνικής παραγωγής του 2019 και απευθύνεται σε ένα ευρύ αναγνωστικό κοινό που κινείται από τη μικρή μέχρι και την προ-εφηβική ηλικία, περιλαμβάνει ποικιλία βιβλίων κυρίως ως προς την έκταση, τη θεματολογία και το ύφος. Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται μυθιστορήματα με ιστορίες σύντομης φόρμας, στις οποίες συνεργάζονται εξαιρετικά δύο τροπικότητες: η λεκτική και η οπτική (εικονιστική). Η τελευταία τροπικότητα, μάλιστα, σε αρκετές περιπτώσεις φαίνεται να υπερτερεί αισθητικά της πρώτης, αν και όταν κυριαρχεί συνυπάρχει με το κείμενο δυναμικά και δημιουργικά. Γενικά, τα περισσότερα βιβλία αυτής της κατηγορίας δεν παρουσιάζουν συγγραφικό ή ερευνητικό/κριτικό ενδιαφέρον, ενώ εκείνα που συγκροτούν τη Βραχεία Λίστα πληρούν τα κριτήρια που έχει καθιερώσει η Επιτροπή: προσφέρουν κατά κανόνα εύληπτες και πρωτότυπες θεματικές, οι οποίες προκαλούν το αναγνωστικό ενδιαφέρον, ενώ την ίδια στιγμή διευρύνουν τα όρια της μη ενήλικης γραφής και των αποδεκτών της.
Κατηγορία Εικονογραφημένου Παιδικού Βιβλίου
Στην πολυπληθή αυτή κατηγορία συνυπάρχουν βιβλία ξεχωριστής ποιότητας και αισθητικής με βιβλία που φαίνεται “να αγνοούν” το βασικό κριτήριο της ουσιαστικής και διαρκούς διαλεκτικής σχέσης (συγ)γραφής-εικονογράφησης. Επιπλέον, σε αρκετά από αυτά η οπτική τροπικότητα, η εικονογράφηση, υποβαθμίζεται από εκδοτικές επιλογές (μικρό μέγεθος βιβλίου, τετραχρωμία, ηλεκτρονικού ύφους παραστάσεις, κ.ά.) που τα καθιστούν λιγότερο ελκυστικά για τους μικρούς αναγνώστες (παρατηρητές). Στα βιβλία που απαρτίζουν τη Βραχεία Λίστα της κατηγορίας και στα οποία, προφανώς, τον κύριο λόγο έχει η εικονιστική αφήγηση, οι εικονογραφικές αναπαραστάσεις διαθέτουν πρωτοτυπία και αισθητική αρτιότητα, ανεξάρτητα από την τεχνοτροπία που υπηρετούν ή τις αισθητικές τάσεις που ακολουθούν. Η γενική διαπίστωση που θέλει τα βιβλία αυτά να λειτουργούν «δια-ηλικιακά», δηλαδή να απευθύνονται δυνητικά σε ένα ευρύτερο ηλικιακό φάσμα αναγνωστών από τους προφανείς (αναγνώστες της προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας), και στην περίπτωση αυτή πιστοποιεί τη δυνατότητα της ″συν-ανάγνωσης″ και την πιθανότητα συναισθηματικής συμπλοκής παιδιών-ενηλίκων.
Κατηγορία Εφηβικού – Νεανικού Βιβλίου
Κατά παράδοση και συγκριτικά με τις υπόλοιπες, η κατηγορία αυτή συγκεντρώνει μικρό αριθμό βιβλίων, κυρίως μυθιστορημάτων. Κατά την άποψή μου, η πλειονότητα των βιβλίων που κατηγοριοποιούνται (από τους εκδότες) ως «εφηβικά», οπότε και συμπεριλαμβάνονται στην κατηγορία αυτή, επικαλούνται καταχρηστικά ή παρουσιάζουν κατ’ επίφαση την εφηβικότητα και ό,τι αυτή συνεπάγεται. Σε αρκετές περιπτώσεις, μάλιστα, τόσο η γλωσσική εκφορά τους, η οποία μιμείται υφολογικά αυτή των εφήβων, όσο και η συσσώρευση γεγονότων και προσώπων, η οποία προσιδιάζει στα εκτενή μυθιστορήματα των ενηλίκων, δεν καταφέρνει να διαχειριστεί αποτελεσματικά τη μυθοπλασία αλλά και πειστικά την απόσταση από την αμιγώς ενήλικη γραφή/ανάγνωση. Ωστόσο, στα βιβλία που απαρτίζουν τη Βραχεία Λίστα της κατηγορίας θα μπορούσε να εντοπίσει κανείς ελκυστικά για το εφηβικό κοινό χαρακτηριστικά, όπως: ποιότητα λόγου και πειστικές αφηγήσεις, νέες τεχνικές αφήγησης, υπαινικτικό ύφος, ωριμότητα σκέψης και εφηβικούς προβληματισμούς.
Κατηγορία Βιβλίου Γνώσεων για παιδιά
Η κατηγορία αυτή είναι η μικρότερη αριθμητικά για το 2019. Αν και στα βιβλία της κατηγορίας παρατηρείται θεματική και αφηγηματική ποικιλία, η γνωστική στόχευσή τους εξυπηρετείται πάντα από τη συνύπαρξη εικόνας-κειμένου που αγγίζει συχνά την πολυτροπικότητα, από τη μυθοπλασία, καθώς και από τις δραστηριότητες που συνοδεύουν τα κείμενα. Σε αρκετά από αυτά, ωστόσο, όπως φαίνεται και από τη Βραχεία Λίστα, η εικονογράφησή ξεχωρίζει, ενώ σε κάποια άλλα το κείμενο επιβάλλεται από τη μεγάλη έκτασή του. Όλα σχεδόν τα βιβλία της Λίστας προσφέρουν ενδιαφέρουσες γνώσεις με σαφήνεια και επιστημονική εγκυρότητα, αξιοποιώντας πρωτότυπους τρόπους παρουσίασης του υλικού.
Δημήτρης Πολίτης, μέλος
Κατηγορία Παιδικού Λογοτεχνικού Βιβλίου
Κατηγορία με πολλά και διαφορετικά είδη κειμένων και ποικιλία στη θεματολογία, που απευθύνονται σε μεγάλο εύρος αναγνωστών ηλικιακά, από παιδιά πρωτοσχολικής ηλικίας έως παιδιά που τελειώνουν το Δημοτικό. Από τη συνολική παραγωγή του 2019 για τη συγκεκριμένη κατηγορία φαίνεται να υπάρχει θέμα με την ποιότητα της γραφής και την επιλογή από την πλευρά των συγγραφέων ως προς τη θεματολογία και το πώς αναπτύσσουν την ιδέα τους. Και αυτή τη χρονιά, υπάρχουν παιδικά βιβλία τα οποία ξεχωρίζουν λόγω της εικονογράφησης, με πολλά κείμενα να αναδεικνύονται λόγω αυτής, κάτι το οποίο θέτει θέμα βράβευσης και του εικονογράφου στη συγκεκριμένη κατηγορία. Στη βραχεία λίστα συνυπάρχουν βιβλία με μεγάλο σε έκταση κείμενο και εικονογράφηση – που πολλές φορές μπέρδεψε τα μέλη της επιτροπής ως προς την κατηγοριοποίησή τους, με άλλα αμιγώς λογοτεχνικά, που δίνουν βάρος στην ιστορία, την πλοκή και τη δημιουργία χαρακτήρων, ενώ επιλέχθηκαν και βιβλία που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν διηλικιακά. Άλλα ασχολούνται με θέματα πλέον κλασικά (μητρική αγάπη, απώλεια, παραμυθικά μοτίβα) και άλλα χρησιμοποιούν επιτυχημένα το χιούμορ, όλα όμως όσα έχουν επιλεχθεί τουλάχιστον σέβονται τον νεαρό σε ηλικία αναγνώστη.
Κατηγορία Εικονογραφημένου Βιβλίου
Η κατηγορία με τα περισσότερα βιβλία στη συγκεκριμένη χρονιά παραγωγής, όπως άλλωστε και άλλες χρονιές. Φέτος υπάρχουν και κάποια αμιγώς εικονοβιβλία, όπου εικονογράφηση και κείμενο συνυπάρχουν επί ίσοις όροις, κάτι εξαιρετικά ευχάριστο και ελπιδοφόρο. Η γενική αποτίμηση της συγκεκριμένης κατηγορίας δείχνει πως το εικονογραφημένο βιβλίο είναι μια από τις πιο δυνατές και πλούσιες κατηγορίες της εγχώριας παραγωγής, με κείμενα πλούσια σε νοήματα και δυνατές ιστορίες που συνοδεύονται από εξαιρετικής ποιότητας και αισθητικής εικονογραφήσεις. Η ποιότητα της εικονογράφησης κάθε χρονιά ανεβαίνει και έχουμε ως αναγνώστες την ευκαιρία να διαβάσουμε βιβλία ποιοτικά, με εικονογράφηση και τυπογραφία που μας κάνουν υπερήφανους. Μοναδικό μειονέκτημα, που παρατηρείται και στην κατηγορία των Παιδικών Βιβλίων Γνώσεων η απουσία εκείνου του ανθρώπου που θα λειτουργήσει ως «μαέστρος» ανάμεσα στον/στην συγγραφέα, τον/την εικονογράφο, τον/την επιμελητή/τρια και τον/την εκδότη/τρια, ώστε να βγει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα προς όφελος του αναγνώστη αλλά και του ίδιου του βιβλίου. Και σε αυτήν την κατηγορία, η θεματολογία ποικίλλει, όπως και το ύφος των κειμένων.
Κατηγορία Εφηβικού – Νεανικού βιβλίου
Μια από τις πιο φτωχές σε αριθμό βιβλίων κατηγορίες φέτος, με κείμενα που σε γενικές γραμμές δεν αφορούν έφηβους. Τα βιβλία της βραχείας λίστας είναι αυτά που ξεχώρισαν, με κάποια να υπερτερούν ως προς τη λογοτεχνικότητα, την ιστορία, την πλοκή και τη δημιουργία χαρακτήρων και κυρίως ως προς το κατά πόσο το κείμενο αφορά τους σημερινούς έφηβους. Υπάρχει ανάγκη για βιβλία για τη συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα που η θεματολογία τους να κεντρίζει το ενδιαφέρον των αναγνωστών στους οποίους απευθύνεται κι όχι τους ενήλικες. Σε κάποια από αυτά ξεχωρίζει και η εικονογράφηση, που εδώ παίζει καθαρά ρόλο διακοσμητικό, προσθέτοντας όμως αξία στο βιβλίο ως αντικείμενο. Θα ήταν ιδανικό να δούμε στο μέλλον πιο προσεγμένα καλλιτεχνικά και αισθητικά εξώφυλλα που να κεντρίζουν το ενδιαφέρον του έφηβου αναγνώστη με την πρώτη ματιά και μάλιστα από την ράχη και που να δίνουν κάποια στοιχεία της υπόθεσης ή του θέματος μέσα από μια καλλιτεχνική ματιά, όπως ακριβώς συμβαίνει με τις teen και Young Adult κατηγορίες του εξωτερικού.
Κατηγορία Βιβλίου Γνώσεων για παιδιά
Κι εδώ παρατηρείται μικρός αριθμός βιβλίων που ανήκουν στη συγκεκριμένη κατηγορία. Κάποια από αυτά ήταν λογοτεχνίζοντα, ενώ σε κάποια έλειπαν οι απαραίτητες παραπομπές και η βιβλιογραφία, στοιχεία απαραίτητα για τη συγκεκριμένη κατηγορία. Στη συγκεκριμένη βραχεία λίστα υπάρχουν βιβλία που ξεχωρίζουν για την εικονογράφησή τους, κάτι που ενισχύει την άποψη πως και σε αυτήν την κατηγορία θα πρέπει να βραβεύεται και ο εικονογράφος, καθώς μέσα από την εικονογράφηση, οι πληροφορίες γίνονται πιο εύκολα κατανοητές. Ξεχώρισαν βιβλία που απευθύνονται σε μεγάλο ηλικιακά εύρος αναγνωστών με μεγάλη ποικιλία στη θεματολογία τους. Λόγω όμως του πολύ μικρού αριθμού εκδόσεων ελληνικής παραγωγής, στη λίστα υπάρχουν και βιβλία που μειονεκτούν σε σχέση με άλλα.
Ζωή Κοσκινίδου, μέλος
Κατηγορία Παιδικού Λογοτεχνικού Βιβλίου
Η πολυπληθέστερη κατηγορία, αφού καλύπτει ευρύ ηλικιακό φάσμα και χαρακτηρίζεται από μεγάλη ποικιλία: ειδολογική, υφολογική και έκτασης κειμένου. Παρ’ όλα αυτά, και σε αντίθεση με την μεγάλη παραγωγή του εξωτερικού η οποία κι εκπροσωπείται εκδοτικά στη χώρα μας με αρκετά μεταφρασμένα βιβλία, παρατηρούμε το παράδοξο να είναι συγκριτικά λίγα τα μυθιστορήματα που θα μπορούσαν να ενταχθούν σε αυτή την κατηγορία. Πολλά είναι τα κείμενα εκείνα τα οποία αναλώνονται στην ιδέα ή/και στο θέμα χωρίς να μπορούν να τα αναπτύξουν με ενδιαφέροντα κι έντεχνο τρόπο. Μοιάζει ν’ απουσιάζει η ανάγκη του story-telling, η ανάγκη του/της συγγραφέα να διηγηθεί μια ενδιαφέρουσα ιστορία, με αποτέλεσμα να αναπαράγονται τα ίδια γνωστά θέματα με τρόπο ανέμπνευστο, αδιάφορο και συχνά άτεχνο. Παρ’ όλα αυτά, ξεχωρίζουν αρκετά βιβλία τόσο για τη λογοτεχνικότητά τους, τις αφηγηματικές αρετές ή/και για την πρωτοτυπία στη θεματική ή/και τη διαχείριση αυτής. Επίσης αρκετά είναι τα βιβλία που σε συνδυασμό και με την (εκτενή ή μη) εικονογράφηση αναδεικνύονται σε όμορφες κι ενδιαφέρουσες αισθητικά και τυποτεχνικά εκδοτικές προτάσεις. Όμως θα ήθελα να επισημάνω ότι θεωρώ άδικο το να πρέπει να συμπεριλαμβάνονται στην ίδια κατηγορία βιβλία βραχείας φόρμας και μεγάλης έκτασης κείμενα ή ακόμη και εικονογραφημένα. Ίσως θα έπρεπε αυτή η κατηγορία να σπάσει στα δύο: παιδικό λογοτεχνικό βιβλίο βραχείας φόρμας και παιδικό λογοτεχνικό βιβλίο εκτενούς αφήγησης.
Κατηγορία Εικονογραφημένου Παιδικού Βιβλίου
Πολλά τα βιβλία προς κρίση σε αυτή την κατηγορία. Πολλά τα ανέμπνευστα, τα αδιάφορα ή ακόμη και τα άτεχνα βιβλία. Πολλά τα βιβλία στα οποία αν και η εικονογράφηση είναι ενδιαφέρουσα, πρωτότυπη, καλαίσθητη, το κείμενο δεν βρίσκεται στο ανάλογο επίπεδο αναδεικνύοντας την αδυναμία των συγγραφέων να διαχειριστούν ικανοποιητικά κι επάξια το (πολύ) μικρής έκτασης κείμενο και τη δυνατότητα να καταθέσουν μια ολοκληρωμένη ιστορία πέρα από την αρχική (συχνά ενδιαφέρουσα) ιδέα. Συχνά επίσης παρατηρούμε άσκοπη φλυαρία στο κείμενο το οποίο με αυτό τον τρόπο δεν καταφέρνει να δώσει τον απαιτούμενο ζωτικό χώρο στις εικόνες επιτρέποντας έτσι στην εικονογράφηση να δράσει συμπληρωματικά κι εν τέλει προς όφελος και του ίδιου του κειμένου. Τα βιβλία όμως τα οποία λαμβάνουν υπ’ όψιν τους την σημαντική αρμονική σχέση κειμένου-εικόνας, και τα οποία ευτυχώς είναι αρκετά στη συγκεκριμένη κατηγορία βιβλίου, καταφέρνουν και κερδίζουν τις εντυπώσεις αλλά και την ουσία, αναδεικνύοντας τη σημασία και τη δυναμική που μπορεί να έχει το εικονογραφημένο παιδικό βιβλίο και τα διαφορετικά επίπεδα που μπορούν να αναδυθούν μέσα από τη συνομιλία λόγου και εικόνας.
Κατηγορία Εφηβικού – Νεανικού Βιβλίου
Η φετινή χρονιά χαρακτηρίζεται, συγκριτικά, από μάλλον μικρό αριθμό στην εκδοτική παραγωγή βιβλίων αυτής της κατηγορίας. Αρκετά ήταν τα βιβλία τα οποία αν και φαινομενικά ασχολούνται με ζητήματα που απασχολούν τους νέους δεν καταφέρνουν πέρα από την αρχική ιδέα να προχωρήσουν περαιτέρω δομώντας ενδιαφέρουσες ιστορίες και παρουσιάζοντας ολοκληρωμένους πειστικούς χαρακτήρες. Σε αρκετά από αυτά προδίδεται η ενήλικη ματιά του/της συγγραφέα είτε με την υιοθέτηση μιας επιτηδευμένα ανάλαφρης διάθεσης, είτε με την αναπαραγωγή στερεοτύπων, είτε μέσω μιας νοσταλγικής θεώρησης της εφηβικής ηλικίας και των προβλημάτων και προβληματισμών της. Σίγουρα λείπει η τόλμη τόσο στη θεματολογία όσο και στους αφηγηματικούς τρόπους και η διάθεση για μια πιο έντιμη και ουσιαστική ματιά πάνω στην εφηβική/νεανική ηλικία και τα ιδιαίτερα όσο και γοητευτικά χαρακτηριστικά της. Παρ’ όλα αυτά κατάφεραν να ξεχωρίσουν κάποια βιβλία τόσο για τη θεματική και την πειστική εφηβική οπτική και φωνή τους, όσο για και τις λογοτεχνικές αρετές τους.
Κατηγορία Βιβλίου Γνώσεων για παιδιά
Παρά τον μικρό αριθμό βιβλίων η κατηγορία αυτή είχε να επιδείξει κάποια ενδιαφέροντα βιβλία. Βιβλία που συνδυάζοντας λογοτεχνικές αρετές, πληροφορίες και γνώσεις, εικαστικές προτάσεις και ασυνήθιστη θεματολογία καταφέρνουν να αναδειχθούν σε ελκυστικά βιβλία που μπορούν να κεντρίσουν ικανοποιητικά το ενδιαφέρον των παιδιών και να αποτελέσουν σημαντικά εργαλεία στα χέρια των ενηλίκων .
Αγγελική Δαρλάση, μέλος
Κατηγορία Παιδικού Λογοτεχνικού Βιβλίου
H κατηγορία αυτή χαρακτηρίζεται από πλούσια παραγωγή, ευρεία γκάμα θεμάτων και μεγάλο άνοιγμα ψαλίδας όσον αφορά τη λογοτεχνική αξία των κειμένων και την ποιότητα της εικονογράφησης. Καλύπτει ένα μεγάλο φάσμα ηλικιών και περιλαμβάνει τόσο βιβλία όπου κυρίαρχη είναι η λεκτική αφήγηση, όσο και βιβλία όπου κείμενο και εικονογράφηση συνεισφέρουν εξίσου στο αποτέλεσμα. Σε αρκετά από τα βιβλία που επιλέχθηκαν για την ευρεία λίστα, θα πρέπει να τονιστεί ο ρόλος της εικονογράφησης. Προκύπτει η ανάγκη θέσπισης ενός βραβείου αποκλειστικά για εικονογράφηση, καθώς είναι αρκετές οι περιπτώσεις όπου μέτρια ή καλά κείμενα μετατρέπονται σε βιβλία-έργα τέχνης κυρίως λόγω της εικονογράφησης. Τέλος, σημειώνεται ότι η παρουσία κειμένων σε έμμετρο λόγο ήταν μικρή, αλλά αξιόλογη.
Κατηγορία Εικονογραφημένου Παιδικού Βιβλίου
Η κατηγορία αυτή περιλαμβάνει μεγάλο αριθμό βιβλίων με ποικίλη θεματολογία. Εδώ συναντήσαμε βιβλία που ξεχώρισαν για τη φρεσκάδα και την πρωτοτυπία τους, τόσο στο κείμενο, όσο και στην εικονογράφηση, βιβλία με αναμενόμενη πλοκή και εικονογραφήσεις που βάδισαν σε γνωστούς δρόμους, αλλά και βιβλία πολύ πρόχειρα φτιαγμένα, με κείμενο και εικόνα χωρίς αξιώσεις, πολλές φορές με έντονο διδακτισμό και έλλειψη καλαισθησίας. Αξίζει να αναφέρουμε ότι, παρά την παρουσία εξαιρετικών βιβλίων σε αυτήν την κατηγορία, υπάρχει αρκετός χώρος για βιβλία με ιδιαίτερη ταυτότητα και πρωτοποριακές ιδέες, όπου κείμενο, εικονογράφηση, γραφιστική αντιμετώπιση και παραγωγή συνεργάζονται για να επιτύχουν ένα πραγματικά μοναδικό δημιουργικό αποτέλεσμα που να ξεφεύγει από το αναμενόμενο, να περιέχει το στοιχείο της ανατροπής και της έκπληξης. Σε πολλές περιπτώσεις, υπήρξε ο προβληματισμός για δουλειές καταξιωμένων εικονογράφων, που πάντα παρουσιάζουν άρτιες και υψηλού επιπέδου εικονογραφήσεις, χωρίς όμως να επιδιώκουν να ξεφύγουν από το ύφος που τους έχει καθιερώσει, να δείξουν θεαματικά στοιχεία εξέλιξης και να βαδίσουν σε καινούργιους δημιουργικούς δρόμους. Επίσης σημειώνεται η απουσία των Silent Books και Graphic Novels για παιδιά. Υπάρχει και εδώ η αίσθηση ότι ο, ήδη τοποθετημένος ψηλά, πήχυς της εικονογράφησης μπορεί να ανέβει ακόμα περισσότερο με τη θέσπιση ενός βραβείου που θα αφορά αποκλειστικά την εικονογράφηση, ανεξαρτήτως κειμένου. Είναι πολλές οι περιπτώσεις όπου η εικονογράφηση υπερτερεί του κειμένου και είναι εκείνη το στοιχείο που δίνει την ώθηση στο βιβλίο να διακριθεί (χωρίς βέβαια να αποκλείουμε και την αντίθετη περίπτωση).
Κατηγορία Εφηβικού-Νεανικού Βιβλίου
O αριθμός των βιβλίων που διαγωνίστηκαν στην κατηγορία αυτή ήταν σχετικά μικρός. Η θεματολογία κινήθηκε κυρίως στους χώρους των σχέσεων στο οικογενειακό και στο σχολικό περιβάλλον, της ιστορίας και της παράδοσης. Υπήρξαν βιβλία που ξεχώρισαν για το λογοτεχνικό τους ύφος, υιοθετώντας μία γλώσσα αφήγησης που μπορεί να συγκινήσει και το ενήλικο κοινό.
Κατηγορία Βιβλίου Γνώσεων για Παιδιά
Στην κατηγορία αυτή διαγωνίστηκαν σχετικά λίγα βιβλία με ποικίλη όμως θεματολογία. Αξιοσημείωτο είναι ότι πολλά από αυτά κατάφεραν να επιτελέσουν το σκοπό τους με ευφάνταστους τρόπους, χωρίς να πέσουν στην παγίδα του διδακτισμού. Η εικονογράφηση στις περισσότερες περιπτώσεις λειτούργησε προσθετικά, φτάνοντας να είναι ισότιμη ή και ανώτερη του κειμένου. Παρατηρήθηκε ότι σε αρκετά βιβλία της κατηγορίας αυτής, το γνωστικό περιεχόμενο δεν υποστηρίχθηκε από την παράθεση των αντίστοιχων πηγών και παραπομπών.
Λέλα Στρούτση, μέλος
Κατηγορία Παιδικού Λογοτεχνικού Βιβλίου
Βιβλία για παιδιά όπου τον πρώτο λόγο έχει το κείμενο, ενώ η εικονογράφηση πολλές φορές συμμετέχει στην αφήγηση δυναμικά κι εντυπωσιακά, ενώ σε κάποιες άλλες διακριτικά με χιούμορ και γλυκύτητα. Το αναφέρω θέλοντας να τονίσω τον σημαντικό ρόλο της εικονογράφησης και στη συγκεκριμένη κατηγορία. Τα βιβλία που ξεχώρισαν στην κατηγορία έχουν ποικιλία στη θεματολογία, κάποιες φορές απρόοπτους ήρωες, αφηγηματικά χαρίσματα και θαυμάσιες εικονογραφήσεις. Με παραμύθι ή ρεαλισμό, με θέμα βαρύ ή ανάλαφρο, έγχρωμα ή ασπρόμαυρα, με μαλακό ή σκληρό εξώφυλλο, τα βιβλία αυτά καταθέτουν αισθητική άποψη και αγκαλιάζονται όχι μόνον από το παιδικό αναγνωστικό κοινό.
Κατηγορία Εικονογραφημένου Παιδικού Βιβλίου
Μια γενική παρατήρηση σχετικά με τα εικονογραφημένα παιδικά βιβλία, αλλά και τα παιδικά λογοτεχνικά, είναι ότι η εικονογράφηση, κάποιες φορές, καλείται να καλύψει τις αδυναμίες του κειμένου (τη μέτρια γραφή, τον ανεπαρκή χειρισμό του θέματος, την παλιομοδίτικη αντιμετώπιση), με αποτέλεσμα η εικονογράφηση να ξεπερνάει το κείμενο ή να μην εξαντλεί τις δυνατότητές της. Μια δεύτερη επισήμανση είναι η απουσία του «αρχιτέκτονα» του βιβλίου, του καλλιτεχνικού επιμελητή. Ωστόσο η παραγωγή του 2019 παρουσίασε μια ποικιλία θεμάτων και προσεγγίσεων και έδωσε σε μεγάλο βαθμό καλά και καλαίσθητα βιβλία. Αυτά που ξεχώρισαν για τη βραχεία λίστα, η αφρόκρεμα, είναι βιβλία εξαιρετικής ποιότητας, υψηλής αισθητικής, αρμονικής συνύπαρξης και ζωντανού διαλόγου κειμένου και εικόνας, έχουν ενδιαφέροντα και πρωτότυπα θέματα ή/και καινοτόμες και ευρηματικές λογοτεχνικές και εικονογραφικές προσεγγίσεις. Αυτές οι αρετές, συν το καλό χαρτί, την προσεγμένη εκτύπωση και βιβλιοδεσία, δημιουργούν βιβλία επιπέδου, που ενδιαφέρουν όχι μόνον την παιδική ηλικία, στην οποία πρωτίστως απευθύνονται, αλλά και ευρύτερο κοινό.
Κατηγορία Εφηβικού – Νεανικού Βιβλίου
Καλογραμμένα κείμενα, ενδιαφέροντα ή και δύσκολα θέματα, πυκνή πλοκή, πρωτοτυπία, ζωντανοί χαρακτήρες και τρέχουσα, σημερινή γλώσσα χαρακτηρίζουν τα εφηβικά μυθιστορήματα που ξεχώρισαν, από τα οποία δεν απουσιάζουν ούτε το χιούμορ ούτε το συναίσθημα. Σε κάποια από αυτά ο συγγραφέας δημιουργεί αριστοτεχνικά το ανάγλυφο σκηνικό που απελευθερώνει τη φαντασία και παράλληλα η οικονομία λόγου δίνει στον αναγνώστη την αίσθηση ότι ανακαλύπτει ο ίδιος αυτά που έχει αφήσει ο συγγραφέας να διαφανούν. Η παράδοση, όπως και η ιστορία, δεν κοιτάζουν πίσω, αλλά γίνονται εφόδια των νέων για το μέλλον.
Κατηγορία Βιβλίου Γνώσεων για παιδιά
Μιλώντας γενικά για τα βιβλία γνώσεων, που συνοδεύονται από δραστηριότητες, θα ήθελα να επισημάνω ότι οι δραστηριότητες δεν αρκεί να είναι εκπαιδευτικά σωστές. Εξίσου απαραίτητο είναι το παιχνίδισμα και η εικαστική δημιουργία. Ειδικότερα για τα βιβλία της βραχείας λίστας: Ποικιλία θεμάτων και τρόπων προσέγγισης, κάποια βιβλία γνώσεων έχουν πληροφοριακό χαρακτήρα και κάποια λογοτεχνική έκφραση, με κείμενα που ποικίλλουν σε έκταση, δίνοντας ένα σύνολο αξιόλογων βιβλίων, που απευθύνονται σε παιδιά αλλά και μεγαλύτερες ηλικίες. Η εικονογραφική προσέγγιση επίσης χαρακτηρίζεται από ποικιλία. Όπου η εικονογράφηση κλήθηκε να παίξει περιγραφικό ρόλο, ανταποκρίθηκε με συνέπεια. Λειτούργησε ως «κείμενο» σε παράλληλη ανάγνωση με το κείμενο του βιβλίου. Σε άλλες περιπτώσεις, με εφαλτήριο την περιγραφή έδωσε εικόνες υψηλής αισθητικής, που προκύπτουν από την πλήρη κατανόηση και εσωτερίκευση του θέματος
Τέτη Σώλου, μέλος
